Ngày 22-10-1963, trên cơ sở hợp nhất Bộ tư lệnh Phòng không và Cục Không quân, Bộ Quốc phòng ra quyết định thành lập Quân chủng Phòng không - Không quân. Sự ra đời của Quân chủng Phòng không - Không quân đánh dấu bước phát triển mới về tổ chức và sức mạnh chiến đấu của Quân đội ta.
Để chủ động đối phó với hành động khiêu khích, phá hoại miền Bắc ngày càng tăng của đế quốc Mỹ, từ đầu năm 1962, Bộ Tổng Tham mưu đã giao nhiệm vụ cho Bộ tư lệnh Phòng không giúp Bộ chỉ đạo nhiệm vụ phòng không ở nơi trú quân và tham gia chỉ đạo công tác phòng không nhân dân trên toàn miền Bắc.
 |
| Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Đoàn Cao xạ Tam Đảo, ngày 25-9-1966. Ảnh tư liệu |
Ngày 20-5-1963, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra chỉ thị cụ thể về công tác phòng không nhân dân. Theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương đã thảo luận một số vấn đề trong kế hoạch phòng thủ miền Bắc như phương án tác chiến, kế hoạch động viên và mở rộng lực lượng vũ trang trong thời kỳ đầu chiến tranh và chuyển nền kinh tế miền Bắc từ sản xuất thời bình sang sản xuất thời chiến.
Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh quyết định hợp nhất 2 lực lượng Phòng không và Không quân, thành lập Quân chủng Phòng không - Không quân nhằm tập trung lực lượng, thống nhất chỉ huy, nâng cao sức mạnh chiến đấu đối không, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ miền Bắc.
Ngày 22-10-1963, trên cơ sở hợp nhất Bộ tư lệnh Phòng không và Cục Không quân, Bộ Quốc phòng ra quyết định thành lập Quân chủng Phòng không - Không quân. Đại tá Phùng Thế Tài, nguyên Tư lệnh Bộ tư lệnh Phòng không được bổ nhiệm làm Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân; Đại tá Đặng Tính, nguyên Cục trưởng Cục Không quân, được bổ nhiệm làm Chính ủy Quân chủng Phòng không - Không quân.
Theo quyết định của Ban Bí thư Trung ương Đảng, đồng chí Đặng Tính được chỉ định làm Bí thư Đảng ủy Quân chủng Phòng không - Không quân.
Quân chủng Phòng không - Không quân lúc này có 1 trung đoàn và 2 tiểu đoàn pháo cao xạ gồm 72 đại đội chiến đấu, trang bị các loại pháo cao xạ từ cỡ 37mm đến 100mm, có máy radar và máy chỉ huy ngắm bắn. Lực lượng không quân gồm 1 trung đoàn không quân vận tải, 1 trường huấn luyện bay sơ cấp, 10 sân bay mới khôi phục và một số sân bay khác đang trong quá trình xây dựng với 83 máy bay các loại. Lực lượng radar gồm 3 trung đoàn với 18 trạm radar trinh sát trên không bằng khí tài và 3 đại đội quan sát bằng mắt. Cục Hàng không dân dụng gồm 6 phòng nghiệp vụ, trực thuộc Đảng ủy và Bộ tư lệnh Quân chủng.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Quân chủng Phòng không - Không quân, với phương châm vừa chiến đấu vừa xây dựng, đã trưởng thành nhanh chóng, tiến bộ toàn diện, trở thành Quân chủng kỹ thuật hiện đại với 3 binh chủng: Binh chủng Pháo Phòng không, Binh chủng Radar và Binh chủng Không quân.
Binh chủng Pháo Phòng không có 11 trung đoàn (220, 230, 260, 240, 250, 210, 280, 234, 218, 224, 228) và 2 tiểu đoàn (217, 270) gồm 72 đại đội pháo phòng không các loại (27 đại đội pháo phòng không 100mm, 6 đại đội pháo phòng không 90mm, 7 đại đội pháo phòng không 88mm, 5 đại đội pháo phòng không 85mm, 26 đại đội pháo phòng không 57mm, 1 đại đội pháo phòng không 37mm).
Binh chủng Radar gồm 3 trung đoàn (290, 291, 292) với 18 đại đội radar (26 máy) và 3 đại đội quan sát mắt. Các trung đoàn radar điều chỉnh thế bố trí, hình thành trường radar bảo vệ từng khu vực yếu địa. Trung đoàn 291 tổ chức mạng radar bảo vệ 2 yếu địa Hà Nội, Hải Phòng, trọng tâm là Hà Nội. Trung đoàn 290 tổ chức mạng radar phục vụ các đơn vị hỏa lực bảo vệ thành phố Vinh. Trung đoàn 292 tổ chức mạng radar trên hướng Tây Bắc.
Binh chủng Không quân có Trung đoàn Không quân vận tải 919, Trung đoàn huấn luyện 910 và Trung đoàn Không quân tiêm kích 921 gồm 3 đại đội máy bay MiG-17A đang học tập ở nước ngoài.
 |
| Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm và động viên Bộ đội Phòng không - Không quân trong Chiến dịch Phòng không bảo vệ Hà Nội, tháng 12-1972. Ảnh tư liệu |
Quân chủng được trên giao thực hiện 3 nhiệm vụ tác chiến phòng không có ý nghĩa chiến lược: Bảo vệ các yếu địa quan trọng ở miền Bắc; bảo vệ giao thông vận tải chiến lược chi viện cho miền Nam; chiến đấu trong đội hình quân binh chủng hợp thành trên chiến trường miền Nam và làm nhiệm vụ quốc tế.
Để làm tròn nhiệm vụ của mình, hầu hết các đơn vị trong Quân chủng Phòng không - Không quân đã thường xuyên cơ động chiến đấu, triển khai trận địa và sân bay dã chiến trên nhiều địa hình khó khăn, phức tạp và ác liệt khắp miền Bắc. Nhưng càng khó khăn gian khổ, chiến đấu càng ác liệt, Quân chủng Phòng không - Không quân càng được sự lãnh đạo và chỉ đạo sát sao của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh; sự ủng hộ, giúp đỡ hết lòng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các địa phương. Trận địa phòng không trên khắp các chặng đường chiến đấu luôn luôn là trận địa của lòng dân.
Sự ra đời của Quân chủng Phòng không - Không quân đánh dấu bước phát triển mới về tổ chức và sức mạnh chiến đấu của quân đội ta. Lực lượng Phòng không từ 1 trung đoàn pháo phòng không 37mm trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, đến năm 1960 đã hình thành lực lượng phòng không gồm 2 binh chủng pháo phòng không và radar, sau đó phát triển thành 1 quân chủng gồm 3 binh chủng: Pháo phòng không, radar, không quân và các lực lượng bảo đảm như thông tin, công binh, vận tải, kỹ thuật...
Từ chỗ chỉ có 1 trung đoàn pháo phòng không 37mm, lực lượng phòng không quốc gia đã có 11 trung đoàn pháo phòng không các loại, phần lớn được điều khiển tự động, có lực lượng quan sát bằng khí tài và lực lượng không quân. Thế trận và lực lượng phòng thủ miền Bắc được tăng cường lên một bước mới, tạo điều kiện cho quân và dân ta đẩy mạnh hơn nữa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ở miền Nam, đánh bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ - ngụy.
NGUYỄN THỊ THẢO
-----------------
Tài liệu tham khảo
1. Lịch sử Quân chủng Phòng không - Tập 1, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1991.
2. Lịch sử Quân chủng Phòng không - Tập 2, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1993.
3. Lịch sử Quân chủng Phòng không - Tập 3, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1993.
4. Lịch sử Ngành hậu cần Phòng không - Không quân (1963-2008), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2008.
Đọc bài gốc tại đây.