7.5 . Sự kiện lịch sử lớn của Dân tộc .
Em ngoi lên chào các Cụ . Chúc các Cụ ngày vui tươi .
Bộ Tổng Tư lệnh báo tin chính thức cho toàn thể cán bộ và chiến sĩ, toàn thể các đơn vị, toàn thể các binh chủng, toàn thể các cơ quan và các ngành, toàn thể các anh chị em dân công và thanh niên xung phong đang phục vụ trên mặt trận Điện Biên Phủ, toàn thể đồng bào Tây Bắc:
Đêm mồng 6 tháng 5, lúc 21 giờ, quân ta đã chia làm nhiều cánh, mở cuộc đại tấn công vào Điện Biên Phủ. Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng anh dũng và dữ dội suốt đêm mồng 6. Đến trước sáng ngày mồng 7 tháng 5 thì quân ta đã hoàn toàn làm chủ ngọn đồi số 5 (tức là đồi A1) là ngọn đồi kiên cố và xung yếu nhất của địch ở đông nam Mường Thanh trực tiếp án ngữ cho khu chỉ huy của chúng ở phía tây nam, ta đã đánh chiếm vị trí Nà Noọng cách cơ quan chỉ huy của địch không đầy 300 thước.
Cuộc tấn công của quân ta tiếp tục suốt ngày mồng 7. Đến 9 giờ 30 thì quân ta tiêu diệt trên một tiểu đoàn quân dù ở trên ngọn đồi Yên Ngựa tức là đồi Châu Ún, đồng thời đánh chiếm một vị trí ở chân đồi về phía sông Mường Thanh.
Cuộc tấn công của ta luôn luôn có trọng pháo và cao xạ pháo yểm hộ rất đắc lực, tiếp tục suốt buổi chiều ngày mồng 7. Một cánh quân của ta từ phía đông bắc đánh vào những vị trí còn lại của địch ở giáp cầu Mường Thanh, trong khi các hướng khác quân ta tiếp tục công kích địch.
Vào khoảng 15 giờ 30 phút thì những vị trí cuối cùng của địch án ngữ cầu Mường Thanh bị tiêu diệt. Số còn lại kéo cờ trắng ra hàng. Trong khi đó, trọng pháo của ta không ngớt bắn phá các lô cốt và công sự của địch, không ngớt bắn chặn bọn địch ở bên này sông bỏ chạy trốn về Mường Thanh. Đến 16 giờ, quân ta thừa thắng mãnh liệt vượt qua sông Mường Thanh phát triển ngay vào giữa các vị trí còn lại của địch, đánh thẳng vào cơ quan tư lệnh của địch, trong khi các cánh quân ở phía tây của ta tấn công vào khu trọng pháo.
Đúng 16 giờ 20 phút ngày 7 tháng 5, quân ta đã bắt sống toàn bộ cơ quan tư lệnh của địch trong đó có tên thiếu tướng Đờ Cátxtơri (De Castries). Ngay lúc đó quân ta từ các mặt tiến thẳng vào Mường Thanh; sự chống cự của địch hoàn toàn bị tê liệt. Hàng nghìn quân địch ở 27 cứ điểm còn lại hoảng loạn kéo cờ trắng ra hàng. 17 giờ ngày mồng 7 tháng 5, bộ đội ta đã được lệnh chiếm đóng khu Mường Thanh.
Ở phân khu miền Nam (Hồng Cúm), lúc 19 giờ, gần 2 nghìn quân địch hoảng hốt tìm cách chạy trốn. Bộ đội ta lập tức truy kích. Đến 22 giờ thì tiêu diệt toàn bộ quân địch, kể cả tên quan năm chỉ huy Hồng Cúm.
Bộ Tổng Tư lệnh chính thức công bố tin chiến thắng vĩ đại của quân ta. Sau 5 tháng bao vây và gần 2 tháng tấn công vào tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, quân đội nhân dân anh dũng của chúng ta đã tiêu diệt 17 tiểu đoàn bộ binh tinh nhuệ của địch, tổng cộng trên dưới 1 vạn 5 nghìn tên, phá huỷ và bắn rơi 57 máy bay địch, thu được một thắng lợi vĩ đại xưa nay chưa từng có trong lịch sử kháng chiến của quân dân ta.
Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ ngày nay đã toàn thắng, thực hiện được quyết tâm của Trung ương, Chính phủ và Hồ Chủ tịch.
Bộ Tổng Tư lệnh nêu cao công trạng của bộ đội, dân công, nhân dân ta trong chiến dịch lịch sử này và kêu gọi toàn thể các cán bộ và chiến sĩ, các anh chị em dân công trong khi vui mừng phấn khởi, phải tiếp tục và tích cực tiến hành nhiệm vụ của mình để củng cố thắng lợi to lớn của chúng ta.
Ngày 8 tháng 5 năm 1954
BỘ TỔNG TƯ LỆNH
Ngày xuất bản: 8/4/2024
Nội dung: Viện Lịch sử quân sự
Trình bày: Hạnh Vũ
Ảnh: TTXVN
Nay em mới rảnh gõ tí đt, có gì các cụ bỏ quá.
Chứ các mỹ từ hô hào, thiêng liêng- lịch sử- cha ông- tuyệt vời…abcd thì nhiều rồi. Và nó thuộc về quá khứ, lịch sử hào hùng của dân tộc! Để thế hệ sau noi theo, có xứng đáng chưa? Công tác tổ chức thế nào? Hình ảnh ra sao có chuẩn chỉ?
Thứ nhất ông VTV:
1- Em thấy hình ảnh cùng anh bộ đội duyệt binh, nhìn góc máy bọn Nga, Trung Quốc nó quay khác bọt hắn!
2- Quả bộ đội đánh trống dưới mưa, nước tung trên mặt trống là hình ảnh cực đẹp mà ko biết tận dụng.
3- Nhìn 2 ô trợ lý đứng sau tham mưu quân đội, dây nhợ tai nghe lòng thòng, mắt đảo như rang lạc cuối trời nhìn máy bay, có gì đó về phối hợp chưa chuẩn chỉ. Phải đợi chỉ huy phẩy tay đuổi lúc sau. Đã thế ô VTV vẫn uay như đúng rồi mà ko chọn góc khác.
4- 5- 6… 10 em để mai, bun ngủ quá, hẹn các cụ khi khác!
Người chỉ huy trinh sát cánh Đông Điện Biên Phủ
Đại tá Nguyễn Việt, nguyên Trưởng phòng trinh sát Cục 2, nguyên chỉ huy lực lượng trinh sát cánh Đông Điện Biên Phủ thường có những buổi trò chuyện, tâm sự với một số chiến sĩ Điện Biên. Trong những buổi gặp mặt này, anh em cùng nhau ôn lại những ngày chiến đấu hào hùng, ác liệt ở lòng chảo Điện Biên năm xưa. Mỗi người mỗi chuyện, chuyện pháo binh, công binh, vận tải, quân y... nhưng chuyện mọi người ưa thích hơn vẫn là những mẩu chuyện trinh sát. Chẳng là vì những chuyện đó thường thầm lặng, hấp dẫn, ít được công bố trên đài, trên báo.
Chúng tôi được xem tấm “Sơ đồ Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ” của quân viễn chinh Pháp vẽ ngày 17 tháng 12 năm 1953 ta thu được trong cặp sách của một tên sĩ quan Pháp bị tử trận trong lần tập kích của quân đội ta. Tấm sơ đồ vẽ chi tiết, chính xác đội hình chiến đấu của quân Pháp từ đồi Độc Lập, Bản Kéo thuộc phân khu Bắc, qua đồi Him Lam, đồi D, đồi A, tây sân bay, nam sân bay thuộc phân khu Trung tâm đến cứ điểm Hồng Cúm thuộc phân khu Nam.
Đại tá Nguyễn Việt kể:
- Từ trên một cao điểm gần Hồng Lếch, phân đội trinh sát của anh Trần Phận thuộc Cục 2 phát hiện máy bay địch thả nhiều dù xuống sân bay Mường Thanh. Một số dù rơi ra phía ngoài. Toán trinh sát tiềm nhập vào gần, chuyển ngay ra một chiếc dù đỏ chở hai hòm trong đó có một hòm chứa 25 tấm bản đồ tỷ lệ 1:25.000 và 32 tấm ảnh hàng không khu vực Điện Biên Phủ còn mới.
Anh Cao Pha, Cục phó Cục Quân báo chiến dịch đã cho chuyển ngay lên báo cáo anh Hoàng Văn Thái, Tham mưu trưởng chiến dịch. Lập tức, các cán bộ tham mưu đã dùng ô-tô mang những bản đồ trên về hậu phương và sau đó hàng nghìn tấm bản đồ đã được in tái bản, đưa ra mặt trận, kịp thời sử dụng trong suốt chiến dịch.
Trong một bài viết của mình, nhà báo Pháp Béc-na Phôn, có mặt ở sở chỉ huy chiến dịch quân viễn chinh Pháp tại Điện Biên Phủ thời kỳ 1953-1954 nhận định:
“... Những thiệt hại về sinh mạng của quân đội Pháp đã là một tổn thất nặng thì việc Việt Minh chiếm được những tấm bản đồ 1:25.000 khu vực Điện Biên mới in là một mất mát lớn hơn. Từ bản đồ này, pháo binh Việt Minh có điều kiện chỉ huy bắn với độ chính xác cao gây thiệt hại nặng cho quân viễn chinh Pháp sau này”.
Và đây, một tấm ảnh hàng không do giặc Pháp chụp từ trên máy bay khu vực Mường Thanh với những lời chú thích:
“Cao điểm Phích-típ, cao điểm Se-nơ... vành đai chiến hào quân Việt Minh ngày 1 tháng 5 năm 1954, ngày 3 tháng 5, ngày 5 tháng 5 năm 1954”.
Theo dõi những lời ghi chú trên tấm ảnh hàng không của giặc Pháp kết thúc ở ngày 5 tháng 5 năm 1954, anh em chúng tôi chuyện trò với nhau: “Chắc chắn hỏa lực ta không cho phép giặc Pháp có tấm ảnh hàng không ghi tiếp những ngày 6 tháng 5 và 7 tháng 5 năm 1954 vì đến 5 giờ 30 phút chiều 7 tháng 5 năm 1954, toàn bộ quân địch tại trung tâm Điện Biên Phủ đã đầu hàng, ta đã bắt sống được tướng Đờ Cát.
Từ một buổi đến thăm Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Chuẩn bị kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (1954-2004), một ngày tháng 4 năm 2004 một lần đến thăm Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông Đào Văn Trường (nguyên Đại đoàn trưởng Đại đoàn Công - Pháo 351, người chỉ huy pháo binh cao nhất chiến trong dịch Điện Biên Phủ năm 1954), báo cáo với người Anh Cả quân đội tấm bản đồ chỉ huy hỏa lực ông đã dùng khi là chỉ huy pháo binh chiến dịch Điện Biên Phủ.
Ông Đào Văn Trường trình bày với Đại tướng:
- Đầu chiến dịch, tôi được nhận tấm bản đồ này. Trên bản đồ, tôi ghi vị trí các đơn vị: Sở chỉ huy Đại đoàn 351, Đại đoàn 312, Trung đoàn trọng pháo cơ giới 45, đài quan sát và trận địa bắn một số đại đội lựu pháo, sơn pháo, súng cối, hỏa tiễn của ta.
Đại tướng chăm chú theo dõi trình bày của ông Đào Văn Trường, đọc và dịch những dòng ghi bằng tiếng Pháp trên bản đồ:
“Bản đồ Điện Biên Phủ, tỷ lệ 1:25.000, lưu trong hồ sơ 34W, xuất bản tháng 1 năm 1954 theo quyết định HV 1855 ngày 29 tháng 12 năm 1953 của chỉ huy lực lượng viễn chinh Pháp ở Viễn Đông”.
Sau buổi gặp Đại tướng, ông Đào Văn Trường định mang tấm bản đồ cũ nhiều chỗ đã rách nát đi sửa lại thì anh Võ Hồng Nam, con trai Đại tướng, tìm đến gặp ông, nói:
- Ba cháu muốn mượn chú tấm bản đồ chiến lợi phẩm ở Điện Biên Phủ.
Xem kỹ tấm bản đồ anh Nam vừa đưa về, Đại tướng nói:
- Tấm bản đồ này quý lắm. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, ở Sở chỉ huy Mường Phăng có một số bản đồ chiến lợi phẩm. Tuy đây không phải tấm bản đồ thu được trong cặp tài liệu của Trung úy Ne-gơ-rơ bị bắn trong trận phục kích chiều 1 tháng 2 năm 1954 nhưng có thể cùng loại. Con đưa bản này sang Cục Bản đồ, đề nghị in và sao thêm một số bản để lưu giữ lâu dài.
Theo ý muốn người cha thân yêu, anh Võ Hồng Nam mang tấm bản đồ sang Nhà xuất bản Bản đồ thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường. Anh Nguyễn Trọng Tuệ, Giám đốc Trung tâm Phát hành Bản đồ xem kỹ rồi chỉ trên bản đồ nói với con trai vị Tổng Tư lệnh chiến dịch:
- Anh Nam ạ! Đây là vị trí sân bay Mường Thanh, là... là...
Anh Tuệ dừng lại chớp mắt, xúc động nói tiếp:
- … là nơi bố tôi đã hy sinh 50 năm trước đây khi đánh vào Sở chỉ huy trung tâm tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ của tướng Đờ Cát.
Các bạn chiến đấu của bố tôi kể lại: “Ông đã ngã xuống và vĩnh viễn ra đi sau một loạt đạn bắn của giặc Pháp, lúc ấy vào khoảng sau 4 giờ chiều ngày 7 tháng 5 năm 1954, một tiếng đồng hồ trước khi chiến dịch kết thúc thắng lợi”.
Mấy hôm sau, anh Võ Hồng Nam nhận từ anh Tuệ tấm bản đồ đã được phục chế chu đáo, những chỗ rách đã được dùng ni lông vá lại, một miếng nhựa dày dán dưới, kèm theo một số bản sao rất đẹp đúng quy cách. Thay mặt anh chị em Trung tâm Phát hành bản đồ, Giám đốc Nguyễn Trọng Tuệ cho biết:
- Anh em chúng tôi đánh giá rất cao tấm bản đồ chiến lợi phẩm này nên đã tập trung hoàn thành nhanh chóng và có chất lượng cao nhiệm vụ mà Đại tướng giao.
Chúng tôi nói vui: “Đây là tấm bản đồ tuổi 50”.
Mang về báo cáo Đại tướng, anh nhận nhiệm vụ mang ngay đến trả lại ông Đào Văn Trường bản gốc và biếu thêm mấy bản sao.
Lời tâm tình bên những “tọa độ lửa”
Trong một buổi gặp mặt kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ của một số chiến sĩ Điện Biên Phủ pháo binh sau này, đứng bên tấm “bản đồ tuổi 50”, có nhiều dòng chữ, ký hiệu do chính tay mình ghi trong 55 ngày đêm chiến dịch, ông Đào Văn Trường tâm sự:
- Đây chỉ là bản sao. Bản chính tôi đã gửi đến Viện Bảo tàng Lịch sử Quân sự. Giám đốc Lê Mã Lương đã cho treo bản đồ ở một vị trí trang trọng trong Viện Bảo tàng.
Ông chỉ vào từng điểm trên bản đồ nói tiếp:
- Một số anh em gọi những vị trí này là những “toạ độ lửa”. Đây, các chỉ huy sở Đại đoàn 351, Đại đoàn 312, Trung đoàn Tất Thắng... Đây là vị trí trận địa Đại đội 806 Trung đoàn Tất Thắng đã bắn những loạt đạn pháo mở màn chiến dịch; đây là trận địa tiểu đoàn hỏa tiễn 6 nòng H6 đã phóng những loạt hỏa tiễn trong đợt Tổng công kích cuối cùng giành thắng lợi quyết định chiến dịch chiều 7 tháng 5 năm 1954; đây trận địa khẩu sơn pháo 75 của Anh hùng Phùng Văn Khầu cố thủ trên đồi E từ giữa đến cuối chiến dịch.
Hy vọng “tấm bản đồ chiến lợi phẩm sẽ được giữ tốt trong Viện Bảo tàng Lịch sử Quân sự đến kỷ niệm lần thứ mấy trăm ngày chiến thắng Điện Biên Phủ và sẽ còn tồn tại mãi với thời gian”.
Đại tá Bạch Ngọc Giáp, người Trung đội trưởng Đại đội 806 đã trực tiếp quan sát sửa bắn cho những loạt đạn pháo 105 ly bắn vào Him Lam mở màn chiến dịch Điện Biên Phủ chiều 13 tháng 3 năm 1954, chỉ trên bản đồ, trình bày:
- Còn đây là vị trí 101A, 101B, 102 ở cứ điểm Him Lam; 103 ở cứ điểm Độc Lập; 201, 204, 301, 304 tại các cao điểm A, C, D, E gần sân bay và Chỉ huy sở Mường Thanh.
Trung đoàn phó Trung đoàn trọng pháo cơ giới Tất Thắng Nguyễn Thước nói:
- Sau khi ta đã làm chủ cứ điểm Him Lam, các trận địa pháo binh 155, 105, 120 của địch sau đồi D bắn mạnh vào đội hình quân ta. Hầu hết các pháo địch đều nằm sau các khối chắn khó phát hiện. Nhận lệnh chế áp pháo binh địch, Trung đoàn trưởng Hữu Mỹ, Chính ủy Nam Thắng, tôi và đồng chí Lưu (cố vấn Trung Quốc) dò tìm ngay trên tấm bản đồ chỉ huy những mục tiêu pháo binh địch 203, 203B, 210, 307A, 307B rồi quyết định dùng năm đại đội bắn 200 phát đạn trên nhiều cự ly. Sau đợt phản pháo, pháo địch phải tạm ngừng hoạt động, bộ binh ta đã đánh chiếm đồi Độc Lập sáng 15 tháng 3 năm 1954.
Đại tá Cao Sơn, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn pháo hỏa tiễn 6 nòng H6 ở Điện Biên Phủ vừa chỉ từng vị trí trên bản đồ vừa nói:
- Cuối đợt hai chiến dịch, tôi nhận lệnh làm Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn H6 vừa xây dựng ở Tuần Giáo 22 tháng 4 năm 1954. Đây là đơn vị hỏa tiễn đầu tiên của quân đội ta.
Vị trí trận địa tiểu đoàn đặt bên đường 42 trong một bản làng dân đã sơ tán hết. Đài quan sát tiểu đoàn đặt trên một điểm cao phía trước. Anh Doãn Tuế, Tham mưu trưởng Đại đoàn được phân công đi cùng Tiểu đoàn H6 chỉ đạo chiến đấu suốt chiến dịch. Anh có điện thoại riêng nhận lệnh trực tiếp của Bộ chỉ huy chiến dịch ở Mường Thanh.
Đêm 6 tháng 5 năm 1954, trong đợt Tổng công kích, nhận lệnh trên, Tiểu đoàn H6 đã bắn cấp tập hỏa lực vào Sở chỉ huy Tập đoàn cứ điểm ở trung tâm Mường Thanh. Sáng 7 tháng 5 năm 1954, anh Doãn Tuế nhận điện của Đại tướng Võ Nguyên Giáp:
“Kiên quyết đánh bại đợt phản kích cuối cùng của địch”.
Lúc 10 giờ, khi sương mù tan, chúng tôi quan sát rõ khoảng 200 tên địch từ Sở chỉ huy tiến đến cầu Nậm Rốm. Chúng tôi nhận lệnh bắn. Nhiều loạt hỏa tiễn được phóng một lúc đúng vào đội hình quân địch. Ở “toạ độ lửa” này, khoảng 5 phút sau, khi khói đã tan, không còn thấy bóng một tên địch nào qua lại.
Anh Đào Tam Trọng, người phiên dịch của tiểu đoàn chúng tôi cho biết: “Theo các đồng chí cố vấn: tính ưu việt của tiểu đoàn hỏa tiễn này là chỉ trong khoảng từ 8 đến 10 giây đồng hồ có thể phóng một lúc 72 viên đạn pháo, khi nổ văng ra hàng nghìn mảnh nhỏ có độ nóng trên 1.000 độ, có khả năng sát thương lớn”.
Cho đến 5 giờ 30 phút chiều ngày 7 tháng 5 năm 1954, trên đài quan sát chúng tôi thấy ở khu trung tâm Mường Thanh xuất hiện rất nhiều lá cờ trắng của giặc Pháp.
Ngay sau đó, một đoàn quân đồng chí chúng ta tiến vào giải phóng Điện Biên.
Gặp lại nhau trong thời gian chuẩn bị kỷ niệm ngày chiến thắng chiến dịch Điện Biên, những chiến hữu “chiến sĩ Điện Biên Phủ” chúng tôi say sưa ngồi bên những chiếc bản đồ, sơ đồ chiến lợi phẩm, cùng ôn lại những kỷ niệm thời gian trước.
Những tấm bản đồ chiến lợi phẩm chiếm được của địch từ nhiều nguồn khác nhau đã tạo điều kiện tốt cho các đơn vị pháo binh cùng các cán bộ chỉ huy, tham mưu các cấp xác định sự bố trí và các vị trí địch trong lòng chảo Điện Biên, góp phần kết thúc thắng lợi chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ thời ấy.
Nhiều anh em đã chụp lại những tấm bản đồ chiến lợi phẩm đó, mang theo lên thăm chiến trường Điện Biên những ngày tháng 3 năm 2004. Những tấm bản đồ ấy được anh em “chiến sĩ Điện Biên Phủ” chúng tôi trân trọng giữ như những kỷ vật quý, như những “bài ca không thể nào quên” trong cuộc đời hoạt động của mình.
Trích từ Điện Biên Phủ - Ký ức 60 năm, NXB Quân đội nhân dân, trang 129
Ảnh: Thành Đạt (chụp tại Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ)
Trình bày: T. Nguyên
Cho đến bây giờ mỗi lần nhớ lại những kỷ niệm về chuyến đi làm phim ở Điện Biên Phủ, tôi vẫn còn bồi hồi và xúc động, bởi những kỷ niệm đó như vừa mới xảy ra...
Ngày đó, tôi còn là một thanh niên trẻ về tuổi đời và nghề nghiệp, nhưng đã có vinh dự được phụ trách một tổ quay phim chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ gồm có Ngọc Quỳnh, Trần Quý Lục và Nguyễn Văn Sinh. Cả tổ quay phim bốn người, chỉ có một máy quay Paya 16 ly và hai mươi hộp phim sống, mỗi hộp không quá ba mươi mét, vị chi là "số vốn" có trong tay không đầy sáu trăm mét phim âm bản.
Với vốn liếng ít ỏi đó, nỗi khổ tâm của chúng tôi là luôn luôn phải tự đấu tranh với mình để quyết định quay cảnh nào, không quay cảnh nào, trong khi diễn biến của chiến dịch có biết bao sự kiện khiến người quay phim không thể bỏ qua. Nỗi khổ tâm thứ hai đối với nghề nghiệp là lúc bấy giờ, chúng tôi thiếu thốn nhiều thứ, nhất là thiếu ống viễn kính, ống kính tê-lê thì làm sao quay những cảnh ở xa được? Thiếu ánh sáng, vì làm gì có "đèn đóm" đầy đủ như bây giờ. Cho nên mọi cảnh quay đều phải quay vào ban ngày, ở nơi quang đãng, không có bóng cây...
Tuy nhiên, có một cái chúng tôi không thiếu, đó là lòng quyết tâm và sự say mê nghề nghiệp chưa từng có! Chúng tôi được phân công xuống đơn vị chủ công của Sư đoàn 308 ngay từ cuối tháng 9/1953, "ba cùng" với đơn vị, hằng ngày xem đơn vị tập dượt đánh công kiên, cùng đơn vị hành quân lên đường ra mặt trận. Cái sợ nhất đối với chúng tôi lúc này là sợ ẩm mốc phim và máy quay. Sau mỗi buổi hành quân đêm, công việc đầu tiên của chúng tôi là rang gạo để chống ẩm cho máy và phim.
Vượt sông Hồng sang Yên Bái và Nghĩa Lộ, chúng tôi phần nào cũng mường tượng ra được hướng của chiến dịch sẽ mở. Bộ đội và dân công đi nườm nượp ngày đêm, lòng người ra trận vui phơi phới, biết bao hình ảnh xúc động đáng ghi vào phim, mà chúng tôi phải dằn lòng dành những mét phim ít ỏi cho những cảnh cần phải quay sau này.
Các vị trí của địch trên đồi Him Lam bị trúng đạn pháo của ta đang bốc cháy, các vị trí trên đồi này đã bị tiêu diệt ngay trong ngày 13/3, ngày mở đầu chiến dịch. (Ảnh: TTXVN)
Tổ quay phim khi đó chưa có kịch bản và đề cương như bây giờ. Lại càng không có sự phân biệt đạo diễn và quay phim. Phụ quay của tôi có Ngọc Quỳnh và Trần Quý Lục (cả hai nay đều là Nghệ sĩ Ưu tú). Còn Nguyễn Văn Sinh thì chịu trách nhiệm giữ gìn bảo quản phim là chủ yếu. Chỉ với một tổ quay phim mà chúng tôi đã đi từ bắc sang nam, từ đông sang tây, bám sát các chiến sĩ trinh sát quanh lòng chảo Điện Biên Phủ.
Chúng tôi đã quay được cảnh đại bác của ta rót vào đồi Him Lam, quay cảnh xung kích trước giờ xuất kích có văn công hátTiến quân canghe rạo rực xúc động lạ thường! Ai cũng biết việc kéo pháo vào, kéo pháo ra lúc bấy giờ là hết sức bí mật, nhưng do phim bắt chậm, cần quay ở chỗ không có bóng cây, các chiến sĩ pháo binh đã phải bố trí công phu lắm chúng tôi mới quay được. Nghe nói có quay phim chụp ảnh, chiến sĩ ta vô cùng hào hứng phấn khởi.
Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo! (Ảnh: TTXVN)
Tôi nhớ quay cảnh đánh lấn; đánh chiếm sân bay; các chiến sĩ đã hướng dẫn cho tổ quay phim quan sát địa hình địa vật, xác định vị trí của người quay phim nên đứng ở đâu để có thể thu vào ống kính cảnh xe tăng và bọn lính từ khu trung tâm Mường Thanh "nống” ra giành giật lại từng đường hào, bị quân ta đánh bật chạy như vịt, cảnh các chiến sĩ ta bắn tỉa...
Nhưng có một cảnh mà chúng tôi đã bỏ công sức rất nhiều để quay cho bằng được, đó là cảnh máy bay giặc thả dù tiếp tế xuống lòng chảo Điện Biên Phủ trong lúc quân ta bao vây chặt chờ ngày khai tử cho cái tập đoàn cứ điểm này. Muốn quay được cảnh này, phải lên điểm cao (đồi D) mới thu vào ống kính dù rơi xuống lòng chảo. Những chiếc máy bay hai thân lượn vòng. Những chiếc dù trắng xanh, đỏ xòe ra như nấm... chính vào thời điểm đẹp nhất đó, tôi nhảy lên khỏi giao thông hào lòng đầy xúc động bấm máy. Ngọc Quỳnh và Quý Lục thấy tôi đứng dạng chân trên hai mép giao thông hào chân hơi run, đã nhảy lên mỗi người ôm lấy một chân của tôi cho máy khỏi rung.
Cảnh lính Pháp nhảy dù xuống Điện Biên Phủ ngày 23/3/1954 khi chiến dịch Điện Biên Phủ đẫm máu kéo dài 55 ngày đêm bắt đầu. (Ảnh: TTXVN)
Quay xong cảnh ấy, chúng tôi ôm máy chạy thật nhanh ra khỏi khu vực nguy hiểm thì vừa vặn moóc-chi-ê của địch câu lên! Cảnh quay này thật quý, không thể bị mất một cách dễ dàng, tôi liền cử Ngọc Quỳnh mang cuốn phim quay được về cơ sở ảnh ở Đồi Cọ (Quán Triều - Thái Nguyên) để in tráng xem kết quả. Từ mặt trận về Đồi Cọ nào có phải gần gì cho cam. Mấy trăm cây số đi bộ chứ có ít đâu. Lại còn bom đạn dọc đường... Và Ngọc Quỳnh đã phải đi lại như vậy đến bốn, năm lần như thoi đưa.
Tháng 3/1954, cơ quan cử thêm một tổ quay phim do anh Nguyễn Phụ Cấn và Nguyễn Thụ lên bổ sung cho Điện Biên Phủ và ít lâu sau lại cử thêm hai tổ quay phim do các anh Nguyễn Hồng Nghi, Phan Trọng Quý, Như Ái, Nguyễn Đăng Bảy... lên hỗ trợ thêm cho chúng tôi. Nguyễn Thụ được bổ sung cho tổ quay phim của tôi, thành năm người.
Hôm đó chúng tôi được lệnh đến Hồng Lếch để quay cảnh trao trả tù binh. Nếu đi đường vòng thì xa sẽ nhỡ mất cảnh quay, nên chúng tôi quyết định đi tắt qua bãi mìn mà công binh đã cắm biển báo. Toàn tổ dàn hàng một, tôi đi đầu, rồi đến Quỳnh, Lục, Sinh và đi cuối cùng là Thụ. Tôi ra lệnh toàn tổ phải theo đúng vết chân tôi mà đi, để tránh đạp phải mìn.
Đi được một quãng, Thụ bị trượt chân, chỉ nghe một tiếng nổ đánh bục, ngoảnh lại Thụ đã bị vướng mìn. Lục vội vàng cõng Thụ đến chỗ trao trả tù binh. Trong số tù binh Pháp ta trao trả có cả thầy thuốc. Trước thái độ bình tĩnh của Thụ, họ rất khâm phục. Không có thuốc mê, người thầy thuốc cứ thế đổ cồn 90 vào vết thương của Thụ để sơ cứu. Nét mặt Thụ vẫn bình thản không một lời rên la, họ càng khâm phục. Sau đó, Thụ được đưa lên cáng đến trạm quân y tiền phương ở cách đó bốn cây số để cứu chữa.
Người phụ quay để lại một bàn chân ở Điện Biên Phủ đó chính là đồng chí Nguyễn Thụ, Cục trưởng Cục Điện ảnh sau này. Còn anh Phan Trọng Quỳ cũng được phong là Nghệ sĩ Ưu tú và đã mất vì bệnh. Trần Quý Lục - người cõng Thụ nay cũng là Nghệ sĩ Ưu tú, Nguyễn Đăng Bảy được tặng huân chương....
Chúng tôi đặt tên phim một cách khiêm tốn là "Vài hình ảnh về chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ", nhưng vì tên quá dài, sau này anh chị chỉ quen gọi vắn tắt là "Chiến thắng Điện Biên Phủ", hoặc cô đọng hơn là "Điện Biên Phủ". Phim có độ dài gần sáu cuốn, chiếu trong khoảng gần một tiếng. Tại Đại hội liên hoan phim Việt Nam lần thứ hai năm 1973, Điện Biên Phủ đã được tặng giải "Bông sen Vàng".
Nội dung: Trần Hải (Ghi theo lời đạo diễn Nguyễn Tiến Lợi - tác giả chính phim Điện Biên Phủ), Báo Đại đoàn kết, số 9, 1984
Nguồn sách: "Điện Biên Phủ - Nhân chứng sự kiện", Nxb Quân đội nhân dân, 2014
Trình bày: T. Nguyên