Chiến dịch phản công của Ukraine dường như đang đi đến hồi kết khi Kiev tung những lữ đoàn dù và cơ giới hóa tinh nhuệ nhất thuộc lực lượng dự bị chiến lược tham chiến nhưng họ chỉ đạt được những kết quả khá khiêm tốn, thậm chí vẫn chưa xuyên thủng được hàng phòng thủ chính của "trận đồ Surovikin".

Tại thời điểm này, đã xuất hiện một số nhận định cho rằng cuộc phản công chiến lược năm 2023 của Lực lượng vũ trang Ukraine có thể đứng trước nguy cơ thất bại.

Nhận định này không chỉ của giới chuyên gia quân sự, mà thực tế chiến trường cũng đang chứng minh Ukraine đã cạn kiệt tiềm năng để phản công, cùng với đó, những cơn mưa mùa Thu chuẩn bị ập đến khiến mặt đất lầy lội không phù hợp để tấn công bằng tăng thiết giáp hạng nặng.

Những đánh giá "đáng báo động" với cuộc phản công của Ukraine

Nhiều chuyên gia, cựu quân nhân dầy dạn kinh nghiệm đều cho rằng, Kiev thiếu đủ thứ, cả quân số lẫn pháo binh và quan trọng nhất là họ thua kém hẳn ưu thế trên bầu trời, nên dù cố gắng đến mấy cũng khó khoan thủng hệ thống phòng thủ kiên cố, nhiều tầng, nhiều lớp đã được Quân đội Nga xây dọc theo chiến tuyến kéo dài hơn 1.000km từ Zaporizhia tới vùng Donbass.

Chuyên gia quân sự, Đại tá quân nhân dự bị Nga Roman Nasonov nhận định, cuộc phản công lớn của Ukraine sắp chấm dứt cùng với sự thay đổi mùa hè sang thu, trước hệ thống phòng thủ kiên cố của Nga và sự tiêu hao quá mức các khí tài quân sự hiện đại và đắt tiền do phương Tây viện trợ.

Ông Roman Nasonov đánh giá, hiệu quả của các đợt phản công của Ukraine hạn chế do quy mô sử dụng lực lượng tham gia chiến đấu. Đây có thể là chiến thuật được thống nhất giữa Quân đội Ukraine và các chuyên gia phương Tây để hạn chế thương vong do pháo binh, tên lửa và không quân vượt trội của Moscow.

Chuyên gia quân sự Nga này cho rằng, tại thời điểm trung tuần tháng 9, có thể nhận định cuộc phản công mùa hè của Ukraine đã thất bại.

Thực tế chiến trường đã chứng minh Quân đội Nga hầu như giành ưu thế chủ động trên chiến trường, kể cả trong phòng thủ. Thậm chí ở một số nơi, phía Nga đã giành lợi thế chiến lược khi bẻ gẫy đòn phản công của Ukraine và chuyển sang trạng thái phòng thủ chủ động giành quyền kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ ở phía Bắc.

Không chỉ có người Nga, thậm chí cả những chuyên gia, cựu binh Mỹ cũng có chung nhận định. Sĩ quan quân đội Mỹ đã nghỉ hưu Daniel Davis đánh giá, phương Tây khó có thể che giấu sự thật thất bại trong cuộc phản công của Lực lượng Vũ trang Ukraine.

"Các chính trị gia, tướng lĩnh và chuyên gia hàng đầu của Mỹ đang kêu gọi viện trợ vô thời hạn cho Kiev dù chưa nhìn thấy điểm kết thúc trong cuộc xung đột này. Tuy nhiên những phân tích tỉnh táo và chính xác cho thấy, cuộc tấn công mùa hè của Ukraine gần như đã kết thúc và tổn thất của quân đội nước này trên thực tế là vô nghĩa", cựu quân nhân Mỹ đánh giá.

Cựu lính thủy quân lục chiến Mỹ Brian Berletic cho biết, Quân đội Ukraine đang chịu tổn thất nghiêm trọng mà không tiến lên được.

Trong cuộc trao đổi trên kênh Youtube The New Atlas, ông Brian Berletic nhấn mạnh rằng cuộc phản công của Ukraine khó kết thúc với chiến thắng giành cho Kiev, vì quân đội của họ thiếu mọi trang thiết bị cần thiết và những yếu tố cần để chiến thắng. Chuyên gia Brian Berletic cũng tuyên bố quân đội Ukraine không có khả năng cạnh tranh ngang ngửa với lực lượng của Moscow.

"Lực lượng vũ trang Ukraine sẽ cần lợi thế pháo binh lớn hơn so với những gì Nga đang có và kịch bản như vậy sẽ không bao giờ xảy ra. Phương Tây sẽ không bao giờ cung cấp cho họ nhiều vũ khí như vậy. Ngoài ra, Kiev không có được điều kiện cần thiết để áp đảo phía Nga", cựu lính thủy đánh bộ Mỹ nhấn mạnh.

Theo cựu quân nhân Mỹ này, Washington từng tin tưởng vào một chiến thắng nhanh chóng của Lực lượng vũ trang Ukraine, tuy nhiên giờ họ thừa nhận rằng Kiev đang chịu tổn thất nghiêm trọng mà không thể tiến lên. 

"Bây giờ, tôi hy vọng họ đã mở rộng tầm mắt để nhìn nhận thực tế khắc nghiệt và có thể là thất bại", ông Brian Berletik nhấn mạnh.

Chính bản thân nhiều chính trị gia Ukraine cũng nhận ra rằng, cuộc phản công Kiev đang thực hiện đã không thành công. Chia sẻ trên trang facebook cá nhân, cựu Thủ tướng Ukraine Nikolai Azarov đánh giá, sau gần 4 tháng phản công, quân đội nước này cơ bản đã mất khả năng tấn công.

"Lực lượng vũ trang Ukraine đang chuyển từ tấn công sang phòng thủ và đây là tín hiệu đáng báo động cho thấy khả năng tấn công đã không còn hiệu quả. Trong khi đó, phương Tây đã dần dần hiểu rằng Ukraine không có bất kỳ kế hoạch nào để thay đổi cục diện chiến trường. Kiev đang cố gắng "dẫn dắt các đối tác của mình theo đúng nghĩa đen", ông Nikolai Azarov cho biết.

Theo thời gian, sự miễn cưỡng của các đồng minh Mỹ và phương Tây trong việc cung cấp viện trợ cho Kiev sẽ tăng lên.

Cựu Thủ tướng Ukraine lưu ý rằng, sự kỳ vọng quá cao của người Ukraine và các đối tác phương Tây đối với cuộc phản công cũng là một nguyên nhân dẫn đến nguy cơ thất bại.

Chính trị gia nhấn mạnh rằng, Kiev luôn phải nhanh chóng thể hiện thành công trên chiến trường để "dễ ăn dễ nói" với phương Tây. Tuy nhiên, Kiev có quá ít điểm sáng để chứng minh, mặc dù Lực lượng vũ trang Ukraine đã tung vào trận phần lớn vũ khí do Mỹ và phương Tây viện trợ.

"Công bắc, thủ Nam", Nga có thể tấn công bất ngờ ngay khi Kiev hụt hơi

Nhận định của giới chuyên gia có vẻ dần trở thành sự thật, thực tế chiến trường đang diễn ra chưa đúng như kỳ vọng của Kiev với những con số thiệt hại nặng nề cả nhân mạng lẫn trang bị khí tài.

Xét về thế, Ukraine hiện tại cơ bản ít có khả năng tạo bất ngờ trên chiến trường khi các hướng phản công chủ yếu đã lộ rõ, Nga có đủ thời gian để bố trí phòng thủ, khiến khả năng khoan phá thiếu hiệu quả.

Kể cả ở hướng tiến xa nhất là Orekhov, Ukraine cũng chưa tạo được mũi khoan đủ mạnh để tạo đà phản công. Cửa mở ở Robotine thiếu chắc chắn khi Quân đội Nga vẫn giữ chặt hai cánh trái - phải, trọng tâm là các cứ điểm Kobane và Verbove.

Điều gì sẽ xảy ra nếu Quân đội Nga phản công "khép túi" có chính diện rộng chừng 10km này, đưa toàn bộ quân Ukraine tại Robotine vào vòng vây?

Còn tại các mặt trận Nam Donetsk và Bakhmut, Nga đang thành công bằng chiến thuật giữ cao điểm, khống chế hỏa lực.

Những ngôi làng như Staromaioskem Kleshchiivka, Andriivka quanh Bakhmut cơ bản đã bị san bằng. Kể cả khi xâm nhập được, do thiếu các công trình che chắn, lực lượng Ukraine cũng khó cố thủ. Nga đã biến những cứ điểm này trở thành vùng xám, mà chẳng bên nào có thể kiểm soát.

Một điểm khác chính là việc Ukraine không thể tập trung được một lực lượng đủ lớn để tạo ra mũi thọc sâu với mục tiêu nhanh chóng, bất ngờ phá vỡ "trận đồ Surovikin".

Moscow đã thành công khi che giấu quân dự bị chiến lược, cũng như chiến thuật "công bắc, thủ nam", khiến Ukraine không dám tung hết lực lượng để phản công, mà phải phân tán để giữ các hướng chiến lược Kypyansk và Liman nhằm đề phòng nguy cơ Nga có thể tấn công bất ngờ ngay khi Kiev hụt hơi.

Xét về lực, ở thời điểm hiện tại, Ukraine cơ bản đã tung toàn bộ lực lượng dự bị chiến lược vốn được huấn luyện và trang bị theo chuẩn NATO vào tham chiến. Sau gần 4 tháng phản công, kết quả đạt được không như kỳ vọng.

Ở hướng tiến sâu nhất, Ukraine mới tạo được cửa mở sâu khoảng 13km và tiếp cận với phòng tuyến chính của Nga ở hướng Zaporizhia. Ở hướng Nam Donetsk, phản công cũng đang chững lại khi Ukraine không thể tạo đột phá nhằm vào Velykya Novosilka và điều tương tự cũng đang diễn ra tại Bakhmut.

Thua kém pháo binh và không quân khiến Ukraine phải đẩy bộ binh và phương tiện cơ giới tràn lên bất chấp thương vong và thiệt hại.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu phát biểu tại cuộc họp hôm 26/9: "Trong tháng này, hơn 17.000 người, hơn 2.700 loại vũ khí và trang thiết bị quân sự (của Ukraine) đã bị phá hủy, trong đó có 7 xe chiến đấu bộ binh M2 Bradley và 77 hệ thống pháo M777 do Mỹ chế tạo, 51 đơn vị pháo tự hành từ Đức, Pháp, Ba Lan và Mỹ, cùng 2 xe tăng Leopard của Đức và 1 xe tăng Challenger của Anh".

Trước đó, vào đầu tháng 9, Tổng thống Nga Vladimir Putin ước tính Ukraine mất hơn 71.000 binh sĩ, 543 xe tăng và gần 18.000 xe bọc thép sau hơn 3 tháng phản công. Đây là con số thiệt hại khó có thể bù đắp.

Cùng với đó, Ukraine đã tung vào trận những đơn vị tinh nhuệ nhất như Lữ đoàn dù số 82, Lữ đoàn cơ giới số 47 và nhiều đơn vị khác, tuy nhiên họ không thể tạo ra bước ngoặt trên chiến trường. Thậm chí, những đơn vị trên bị tổn thất tới mức mất sức chiến đấu phải rút ra để tái tổ chức và củng cố người cũng như vũ khí trang bị.

Ở phía đối diện, trong tuyên bố mới nhất, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố, hiện đã có hơn 300.000 quân nhân đã ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga, trong đó có nhiều đơn vị đã ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu tới 90%. Vậy sẽ ra sao khi các đơn vị này tham chiến?

Yếu tố cuối cùng cần nhắc tới chính là thời tiết. Những cơn mưa mùa Thu dai dẳng ở Ukraine sẽ khiến mặt đất lầy lội, không phù hợp để tác chiến cơ giới quy mô lớn bằng tăng thiết giáp hạng nặng.

Điều này cũng được Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ, tướng Mark Miley đề cập trong tuyên bố với BBC hôm 11/9: "Chiến dịch này chưa kết thúc và quân đội Ukraine chưa dừng hoạt động chiến đấu mà họ đang cố gắng hoàn tất. Còn quá sớm để nhận định mọi chuyện sẽ kết thúc thế nào... Vẫn còn một khoảng thời gian vừa phải, có lẽ khoảng 30-45 ngày có thời tiết phù hợp tác chiến".

Ông nói thêm: "Ngay từ đầu, tôi đã nhận định cuộc giao tranh này sẽ kéo dài, chậm chạp, khó khăn và gây ra nhiều thương vong, và chính xác là như vậy".

Các quan chức Mỹ cho biết họ không đánh giá cuộc phản công thất bại dù phải thừa nhận rằng Ukraine đã không đạt được thành công như kỳ vọng.

"Chúng tôi không cho là cuộc xung đột đã rơi vào bế tắc. Chúng tôi tiếp tục ủng hộ Ukraine trong nỗ lực giành lại lãnh thổ như một phần của cuộc phản công", Politico dẫn tuyên bố của cố vấn an ninh Nhà Trắng Jake Sullivan.

Nhưng, trên tất cả, xét tổng thể các yếu tố cũng như mục đích chính của chiến dịch phản công từng được Kiev công khai là tiến ra biển Azov, cắt con đường trên bộ nối tới bán đảo Crimea, Ukraine khó có thể thành công trong vòng hơn 30 ngày nữa... Thời gian đang đếm ngược!