Quan chế Việt Nam thời phong kiến. Nước Việt, từ xa xưa, dưới thời đại Hùng vương, nhà nước tiền phong kiến đã đặt ra các quan trưởng để trông coi và chia nhau giữ gìn chính sự và phong hoá. Lúc này, theo sử sách ghi chép, chỉ biết chia làm hai ban: ban văn và ban võ. Người phụ trách ban văn là Lạc hầu; người phụ trách ban võ là Lạc tướng. Còn các chức ty, các cơ quan chuyên môn, guồng máy tổ chức như thế nào thì hiện chưa rõ.
"Đến đời Tiền Lý, Tiền Ngô, cũng đều đặt quan chia chức (Tiền Lý Nam đế lên ngôi, đặt ra các quan chức, Tiền Ngô vương dựng nước cũng đặt các quan chức), nhưng đời đã cách xa, sách vở thiếu sót, sơ lược không thể biết được. Từ nhà Đinh về sau cho đến Lý, Trần, tên các quan đặt ra mới biết được đại khái. Đến đời [Hậu] Lê, quy chế dựng đặt mới rõ ràng." (Lịch triều hiến chương loại chí - Phan Huy Chú)
Phân biệt tước hiệu và phẩm hàm.
Dưới các triều đại phong kiến Việt Nam, để phân biệt địa vị, chức vụ giữa các quan với nhau, vua thường ban cho các quí tộc và quan lại các tước vị. Chế độ tước vị này rất phức tạp với nhiều tước hiệu, thang bậc khác nhau. Chung qui lại có 2 loại chính là tước và phẩm.
Tước hiệu là tôn hiệu của vua ban cho người trong hoàng tộc hay những người có công với đất nước, với triều đình.
Phong tước là hình thức ban tặng danh hiệu cho tầng lớp quý tộc trong chế độ phong kiến, đi kèm với nó là việc ban tặng đất đai, tạo nên các giai cấp địa chủ và nông dân. Do đó, khái niệm về chế độ phong kiến cũng xuất phát từ đó (phong tước + kiến địa).
Tước hiệu có 2 loại: có phong địa (tức kèm theo ban tặng đất đai) và không phong địa. Cách thức đặt tên tước là lấy tên đất được phong đặt trước tên tước. Ví dụ Hải Lăng Vương: Hải Lăng là tên đất (tên một huyện), Vương là tên tước. Kiến Xương Vương: Kiến Xương là tên một phủ, Vương là tên tước. Trường hợp không phong địa thì đặt một mỹ tự được phong (từ có nghĩa đẹp) trước tên tước. Ví dụ Hưng Đạo Vương: Hưng Đạo là mỹ tự, Vương là tên tước. Khai Quốc công: Khai là mỹ tự, Quốc công là tên tước; Minh Quận công, Minh là mỹ tự, Quận công là tên tước.
Các bậc tước hiệu
Tước gồm chủ yếu các bậc sau (từ cao đến thấp): Vương, Công, Hầu, Bá, Tử, Nam.
- Tước Vương: Trong lịch sử Việt Nam, lúc đầu Vương là xưng hiệu của Thiên tử, người đứng đầu quốc gia, như Hùng Vương, An Dương Vương, Trưng Nữ Vương, Triệu Việt Vương, Ngô Vương,...
Khi thế nước mạnh, các Thiên tử Việt Nam xưng Hoàng đế để tỏ ra ngang hàng với Hoàng đế Trung Hoa. Tuy nhiên trong quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, để tránh xung đột không cần thiết. Các Hoàng đế Việt Nam thường áp dụng chính sách “Nội xưng Đế, ngoại xưng Vương”. Tiếp nhận và sử dụng danh hiệu An Nam Quốc vương do Trung Quốc phong để quan hệ ngoại giao với họ.
Vương thành tước vị do Hoàng đế phong tặng cho Hoàng tử, cho các quí tộc cao cấp, hoặc cho những người có công lao to lớn đối với triều đình, chủ yếu là những công thần khai quốc và những trường hợp đặc biệt khác.
- Tước Công cũng là một tước vị đứng hàng đầu trong hệ thống tước vị. Tước Công có hai cấp cao thấp là: Quốc công và Quận công. Tước Công rất ít khi phong tặng cho người ngoài hoàng tộc. Nếu có chỉ phong cho người có công trạng đặc biệt to lớn.
- Thứ tự tiếp theo là các tước vị: Hầu, Bá, Tử, Nam, phong tặng cho các hoàng thân, quý tộc và triều thần, tùy theo quan hệ trong Hoàng tộc và công trạng của mỗi người đối với Quốc gia, triều đình.
Phẩm hàm
Phẩm hay còn gọi là phẩm hàm thường được dùng để ban tước vị cho các quan lại.
Quan lại trong triều đình chia làm hai (2) ban văn võ được gọi là Văn giai, Võ giai. Mỗi ban văn võ có chín (9) bậc phẩm. Văn giai có chín (9) phẩm, Võ giai có chín (9) phẩm.
Chín (9) phẩm với Cửu phẩm là phẩm hạng thấp nhất và Nhất phẩm là phẩm hạng cao nhất (ngoại trừ trong quan chế Gia Long, còn có bậc phẩm cao hơn Nhất phẩm). Đường quan là 5 phẩm trên từ nhất phẩm đến ngũ phẩm; thuộc quan là quan cấp dưới từ lục phẩm đến cửu phẩm.
Mỗi bậc phẩm lại được chia nhỏ làm 2 trật khác nhau là Chánh (Chính) và Tòng (Tùng). Trật Chánh cao hơn trật Tòng. Vì mỗi phẩm có 2 trật (Chánh và Tòng). Nên mỗi ban Văn võ có mười tám (18) trật khác nhau trong chín (9) phẩm. Văn giai có chín (9) phẩm mười tám (18) trật, Võ giai có chín (9) phẩm mười tám (18) trật.
Quan lại đứng đầu triều đình thuộc hàm Nhất phẩm. Đứng đầu các Bộ (Lại, Lễ, Hộ, Binh, Hình, Công. Sau này có thêm bộ Học) là quan Thượng thư (hàm Nhị phẩm).
Cửu phẩm là tước vị thấp nhất, thường được dùng để ban cho quan lại. Bao gồm cả ở triều đình và các địa phương, làng xã.
Quan thường được ban phẩm, nhưng cũng có một số quan không được ban phẩm. Ngược lại một số người không phải là quan nhưng có công đức cao vẫn được vua ban phẩm.
(Còn tiếp)
Cô Cô tổng hợp từ
@coco
Thế thì vương với công chẳng thấy khác gì nhau, ngoài việc phân cao thấp.
Ở châu Âu thì vương chính là King, là vị vua rồi, còn lại chỉ có Công, Hầu, Bá, Tử, Nam thôi
Mà tại sao Thượng thư lại chỉ là thuộc dạng Nhị Phẩm. Xem phim TQ toàn thấy thượng thư là nhất phẩm rồi
@coco
Thế thì vương với công chẳng thấy khác gì nhau, ngoài việc phân cao thấp.
Ở châu Âu thì vương chính là King, là vị vua rồi, còn lại chỉ có Công, Hầu, Bá, Tử, Nam thôi
Mà tại sao Thượng thư lại chỉ là thuộc dạng Nhị Phẩm. Xem phim TQ toàn thấy thượng thư là nhất phẩm rồi
2 cái đấy khác nhau. Thượng thư là chức quan, phẩm hàm là bậc quan
Muốn thượng thư phải là là nhị phẩm trở lên. Phẩm hàm tăng theo thời gian. Cho nên ko thể uỵch 1 phát từ bát cửu phẩm lên làm thượng thư được.
Giống như kiểu muốn sư đoàn trưởng phải từ Đại tá trở lên. Nhưng Đại úy thì ko thể làm sư trưởng được
Mời các cụ ghé trang trại nhà em :
https://otonet.fun/forums/postid/7861/
@coco
Thế thì vương với công chẳng thấy khác gì nhau, ngoài việc phân cao thấp.
Ở châu Âu thì vương chính là King, là vị vua rồi, còn lại chỉ có Công, Hầu, Bá, Tử, Nam thôi
Mà tại sao Thượng thư lại chỉ là thuộc dạng Nhị Phẩm. Xem phim TQ toàn thấy thượng thư là nhất phẩm rồi
2 cái đấy khác nhau. Thượng thư là chức quan, phẩm hàm là bậc quan
Muốn thượng thư phải là là nhị phẩm trở lên. Phẩm hàm tăng theo thời gian. Cho nên ko thể uỵch 1 phát từ bát cửu phẩm lên làm thượng thư được.
Giống như kiểu muốn sư đoàn trưởng phải từ Đại tá trở lên. Nhưng Đại úy thì ko thể làm sư trưởng được
Lão chuẩn đấy
Giờ em mới để biết cái này đấy , hay quá
@coco
Thế thì vương với công chẳng thấy khác gì nhau, ngoài việc phân cao thấp.
Ở châu Âu thì vương chính là King, là vị vua rồi, còn lại chỉ có Công, Hầu, Bá, Tử, Nam thôi
Mà tại sao Thượng thư lại chỉ là thuộc dạng Nhị Phẩm. Xem phim TQ toàn thấy thượng thư là nhất phẩm rồi
Chữ Vương có nghĩa là Vua, hoặc chỉ tước vị Vương.
Mấy cái tước vị Vương, Công, Hầu, Bá, Tử, Nam là tôn hiệu của vua ban cho người trong hoàng tộc hay những người có công với đất nước, với triều đình, tùy trường hợp con cháu có thể được tập tước.
Theo Lễ ký, Vương chế nhà Chu, Vương là vua, đứng đầu thiên hạ, tiếp đến là 5 hạng tước vị Công, Hầu, Bá, Tử, Nam, tương ứng với lộc điền. Thiên tử (Vương) lộc điền rộng một nghìn lý (dặm), Công tước và Hầu tước ăn lộc điền một trăm lý vuông, Bá tước ăn lộc điền bảy mươi lý vuông, của Nam tước, Tử tước là năm mươi lý vuông.
Từ khi Tần Doanh Chính xưng Thủy Hoàng đế, thì các vua TQ về sau đều xưng Đế, các vua Việt Nam cũng theo đó mà xưng Đế (mặc dù ngoại giao vẫn nhận phong Vương từ phương Bắc). Vương trở thành tước phong cho người trong hoàng tộc hoặc các đại công thần. Như Hán Cao tổ không chỉ phong Vương cho các hoàng tử mà còn phong bảy công thần tước Vương, Bành Việt phong Lương vương, Anh Bố là Hoài Nam vương, Hàn Tín trước phong là Tần vương, sau cải thành Sở vương, v.v... Nhưng nói chung, tước Vương, tước Công rất hiếm khi phong cho người ngoài hoàng tộc.
Sáng tai họ, điếc tai cày 
@coco
Thế thì vương với công chẳng thấy khác gì nhau, ngoài việc phân cao thấp.
Ở châu Âu thì vương chính là King, là vị vua rồi, còn lại chỉ có Công, Hầu, Bá, Tử, Nam thôi
Mà tại sao Thượng thư lại chỉ là thuộc dạng Nhị Phẩm. Xem phim TQ toàn thấy thượng thư là nhất phẩm rồi
Chữ Vương có nghĩa là Vua, hoặc chỉ tước vị Vương.
Mấy cái tước vị Vương, Công, Hầu, Bá, Tử, Nam là tôn hiệu của vua ban cho người trong hoàng tộc hay những người có công với đất nước, với triều đình, tùy trường hợp con cháu có thể được tập tước.
Theo Lễ ký, Vương chế nhà Chu, Vương là vua, đứng đầu thiên hạ, tiếp đến là 5 hạng tước vị Công, Hầu, Bá, Tử, Nam, tương ứng với lộc điền. Thiên tử (Vương) lộc điền rộng một nghìn lý (dặm), Công tước và Hầu tước ăn lộc điền một trăm lý vuông, Bá tước ăn lộc điền bảy mươi lý vuông, của Nam tước, Tử tước là năm mươi lý vuông.
Từ khi Tần Doanh Chính xưng Thủy Hoàng đế, thì các vua TQ về sau đều xưng Đế, các vua Việt Nam cũng theo đó mà xưng Đế (mặc dù ngoại giao vẫn nhận phong Vương từ phương Bắc). Vương trở thành tước phong cho người trong hoàng tộc hoặc các đại công thần. Như Hán Cao tổ không chỉ phong Vương cho các hoàng tử mà còn phong bảy công thần tước Vương, Bành Việt phong Lương vương, Anh Bố là Hoài Nam vương, Hàn Tín trước phong là Tần vương, sau cải thành Sở vương, v.v... Nhưng nói chung, tước Vương, tước Công rất hiếm khi phong cho người ngoài hoàng tộc.
châu Âu theo mô hình phong kiến phân quyền, lãnh chúa có quyền lực riêng tuyệt đối trên lãnh thổ của mình, thì hình như phải từ Bá tước trở lên mới có thể làm lãnh chúa với đất phong thì phải (dù dĩ nhiên k phải bác tước nào cũng có đất phong)
Thời nhà Thanh thì Bối tử là tương đương Bá tước, Bối lặc tương đương hầu tước
Quan chế VN mỗi thời mỗi khác, ghi rõ theo từng thời kỳ thì càng tốt hơn