Người Việt Nam có tục lệ ăn “Tết Mùng Năm”. Ở mô không biết chơ người Huế ăn “Tết Mùng Năm” rộn ràng lắm!
Cứ sau vụ mùa, nếp, gạo, kê mới thu hoạch về còn thơm, cánh đồng sau vụ gặt thả vịt nuôi thì vịt cũng đã béo. Vậy là bắt vịt nấu cháo hay luộc chấm nước mắm gừng; nếp thì nấu xôi; kê thì nấu chè. Nhà nhà ăn mùng năm, người người ăn mùng năm. Vui cái Tết giữa năm. Ngày nay ở Huế có nhà ăn “Tết Mùng Năm” rất sớm, mùng 3-mùng 4 đã ăn rồi, bởi vì con cháu dâu rể còn đi qua nhà Nội, nhà Ngoại nữa. Vì nếu không về thì các Mạ Huế, Mệ Huế kêu liền liền…
“Mùng năm thịt vịt chè kê Con cháu dâu rể mau về mà ăn”
Trong đó đặc biệt nhất là thằng rể, khi chưa cưới được vợ thì mùng 5 hắn mua cặp vịt bì nếp đi Tết nhà vợ tương lai, cưới được vợ rồi thì hắn được nhà vợ đối đãi như khách quý nên đôi khi cũng hơi lơ là. Rứa đó chơ mùng 5 Mạ vợ nấu chè nấu xôi luộc vịt ngồi chờ mà hắn chưa về kịp là bị chửi ngay!😄
“ Mùng năm thịt vịt chè kê Tổ cha thằng rể chưa về mà ăn!”
Nhưng mà có chưởi hắn cũng chỉ chưởi thầm trong bụng, thấy hắn chở vợ con về ngoài cửa ngõ là mừng quýnh mừng quán lăng xăng chạy tới chạy lui, sắp dĩa ni dọn dĩa tê ngó cho được mắt, bắt nồi cháo vịt lên cho nóng… Rứa mới thấy hết tấm lòng của Mạ/Mệ Huế.
Người Việt Nam có tục lệ ăn “Tết Mùng Năm”. Ở mô không biết chơ người Huế ăn “Tết Mùng Năm” rộn ràng lắm!
Cứ sau vụ mùa, nếp, gạo, kê mới thu hoạch về còn thơm, cánh đồng sau vụ gặt thả vịt nuôi thì vịt cũng đã béo. Vậy là bắt vịt nấu cháo hay luộc chấm nước mắm gừng; nếp thì nấu xôi; kê thì nấu chè. Nhà nhà ăn mùng năm, người người ăn mùng năm. Vui cái Tết giữa năm. Ngày nay ở Huế có nhà ăn “Tết Mùng Năm” rất sớm, mùng 3-mùng 4 đã ăn rồi, bởi vì con cháu dâu rể còn đi qua nhà Nội, nhà Ngoại nữa. Vì nếu không về thì các Mạ Huế, Mệ Huế kêu liền liền…
“Mùng năm thịt vịt chè kê Con cháu dâu rể mau về mà ăn”
Trong đó đặc biệt nhất là thằng rể, khi chưa cưới được vợ thì mùng 5 hắn mua cặp vịt bì nếp đi Tết nhà vợ tương lai, cưới được vợ rồi thì hắn được nhà vợ đối đãi như khách quý nên đôi khi cũng hơi lơ là. Rứa đó chơ mùng 5 Mạ vợ nấu chè nấu xôi luộc vịt ngồi chờ mà hắn chưa về kịp là bị chửi ngay!😄
“ Mùng năm thịt vịt chè kê Tổ cha thằng rể chưa về mà ăn!”
Nhưng mà có chưởi hắn cũng chỉ chưởi thầm trong bụng, thấy hắn chở vợ con về ngoài cửa ngõ là mừng quýnh mừng quán lăng xăng chạy tới chạy lui, sắp dĩa ni dọn dĩa tê ngó cho được mắt, bắt nồi cháo vịt lên cho nóng… Rứa mới thấy hết tấm lòng của Mạ/Mệ Huế.
Tháng Năm âm lịch là tháng độc – tháng Ngũ độc (Ngũ độc nguyệt - 五毒月), phổ biến từ thời nhà Tần, Trung Quốc. Tên gọi này xuất phát từ việc mô tả khí hậu và tập tính sinh học của tháng Năm âm. Tháng Năm âm lịch là mùa hè, thời tiết ngày càng nóng và mưa ngày càng nhiều.
Môi trường nóng ẩm khiến các loại côn trùng độc như rắn, bọ cạp, rết, tắc kè, cóc hoạt động thường xuyên. Trong dân gian Trung Quốc, năm loài động vật độc này được gọi chung là "Ngũ độc". Vào tháng này, dễ bị bệnh do côn trùng cắn và côn trùng độc, vì vậy cần có biện pháp phòng ngừa đặc biệt. Theo truyền thống, ngày Tết Đoan Ngọ, người ta thường cắt giấy thành hình 5 con vật này rồi dán lên cửa sổ, gọi là “Bùa ngũ độc”, để xua đuổi chúng ra xa nhà.
Đồng thời, tháng Năm cũng là thời kỳ bùng phát cao của vi khuẩn và vi-rút. Môi trường ẩm ướt và nóng, không khí không thông thoáng nên vi khuẩn và vi-rút dễ sinh sôi nhất. Lưu thông máu trong cơ thể con người cũng sẽ bị nhiệt ẩm cản trở, dịch cơ thể, quá trình trao đổi chất, khí huyết khó lưu thông và bài tiết, dẫn đến tích tụ ẩm và độc, từ đó sinh ra bệnh tật.
Vào thời xa xưa, điều kiện vệ sinh kém và dịch vụ chăm sóc y tế không được phát triển tốt. Khi số lượng côn trùng độc tăng lên, dịch bệnh dễ bùng phát và nhiều người bị bệnh nặng hoặc thậm chí tử vong. Theo thời gian, tháng Năm trở nên gắn liền với bệnh dịch và được bao phủ trong nỗi sợ hãi thông qua lời truyền miệng.
Chín ngày độc (Cửu độc nhật - 九毒日) trong tháng Ngũ độc
Trong tháng Ngũ độc, cần lưu ý rằng có chín ngày trong tháng này có hại cho cơ thể, làm tổn hại đến khí và tiêu hao tinh lực, được gọi là "Cửu độc". Tết Đoan ngọ là ngày mùng 5 tháng Năm âm, là ngày đầu tiên trong Cửu độc. Tám ngày tiếp theo là ngày 6, 7, 15, 16, 17, 25, 26, 27 âm. Ngoài ra, ngày 14 của tháng Năm âm là "Ngày giao thoa giữa trời và đất". Khi cộng lại với Cửu Độc, mười ngày này được gọi chung là "Ngày giao thoa giữa trời và đất".
Trong mười ngày này, có những điều kiêng kỵ sau:
⚡️Tránh nổi giận: Đông y nói rằng "nóng mùa hè dễ làm tổn thương tim". Mùa hè thuộc về hỏa, tương ứng với tâm người. Khi nhiệt độ tăng cao, tim là cơ quan dễ bị tổn thương nhất. Khí hậu nóng ẩm cũng dễ khiến con người bồn chồn. Do đó, trong thời gian này, nên cố gắng kiềm chế sự lo lắng và duy trì sự tĩnh lặng và bình yên bên trong.
⚡️Tránh sát sinh: Trong mười ngày này, không nên giết chóc. Điều này không chỉ xua đuổi tà ma mà còn làm giảm ham muốn, do đó tự nhiên tiêu diệt các loại bệnh tật.
⚡️Tránh quan hệ tình dục: Vào tháng 5 âm, Dương nguyên cực thịnh và dần suy yếu, Âm bắt đầu chuyển động. Nên giữ yên và không làm phiền hoặc làm cạn kiệt Dương nguyên. Sự can thiệp rõ ràng và có ảnh hưởng nhất là ham muốn tình dục. Nếu quan hệ tình dục làm ảnh hưởng Dương nguyên, Dương nguyên sẽ không thể phát triển và sức sống sẽ không thể tiếp tục. Do đó, nên kiêng quan hệ tình dục trong thời gian này. Thời xưa có tục lệ cho phép phụ nữ về nhà cha mẹ trong một tháng vào tháng Năm.
Theo quan điểm của Đông y, có năm loại độc trong "tháng Ngũ độc", cụ thể là hàn độc, thấp độc, thủy độc, đờm độc và huyết độc. Trong đó, hàn độc và thấp độc có tác động lớn nhất đến cơ thể chúng ta.
⚡️Hàn độc: Cơ thể lạnh, sợ lạnh, dễ tiêu chảy sau khi ăn, chán ăn, ho, v.v.
⚡️Thấp độc: Độ ẩm tích tụ trong cơ thể, biểu hiện là lưỡi trắng, mặt nhờn, tích tụ mỡ ở bụng dưới, phù nề, v.v. Luôn không ngủ đủ giấc, không dễ thức dậy sau khi ngủ, cảm thấy nặng nề vào buổi sáng và bệnh nấm chân và chàm thường tấn công.
⚡️Đờm độc: Khi có nhiều đờm, người ta sẽ bị béo phì, phù nề, cơ thể nặng nề, nước tiểu đục và sủi bọt.
⚡️Thủy độc: Biểu hiện rõ ràng nhất của thủy độc là phù nề, bắp chân, cánh tay hoặc mặt mềm nhũn, da nhợt nhạt, không thấy cơ, giống như một túi nước treo trên cơ thể.
⚡️Huyết độc: Độc huyết tương đương với ứ máu và cục máu đông chết trong quan niệm hiện tại. Khi có ứ máu trong cơ thể, dễ có sắc mặt xỉn màu, đốm và tinh thần không tốt. Thường cảm thấy ngứa ran không rõ nguyên nhân trong cơ thể và bầm tím. Độc huyết rất có hại cho tim và gan, dễ dẫn đến hồi hộp, xơ gan, huyết khối não, đột quỵ, v.v.
Đối mặt với các loại độc của "Tháng Ngũ độc", dân gian đã tích lũy các chiến lược phòng thủ hiệu quả: Thứ nhất, chú ý vệ sinh môi trường, giữ môi trường sống sạch sẽ và khô ráo, giảm điều kiện sinh sôi của côn trùng độc. Thứ hai, ăn uống điều độ, tránh ăn đồ sống và lạnh, phòng ngừa các bệnh về đường tiêu hóa. Và nên giữ tâm trạng vui vẻ và cải thiện sức khỏe để tăng cường sức đề kháng.
Theo dân gian xưa, trong tháng độc, nên "kiềm chế dục vọng, ăn đồ ăn nhạt, giảm chua, tăng đắng, bồi bổ gan thận". Người ta tin rằng trong thời gian này, nên nghỉ ngơi tĩnh dưỡng, hòa hợp với thiên nhiên, tĩnh tâm.
Để hóa giải cửu độc, người Việt dùng cách “giết sâu bọ” bằng rượu nếp và những loại quả có tính nóng như vải, mận,… vào ngày 5/5 âm lịch hàng năm, đồng thời kiêng giao hợp, kiêng sát sinh để hóa giải.
Người Trung Quốc thường dùng Hùng hoàng – một loại thuốc Đông y có dược tính cực mạnh để hóa giải khí độc trong người, xua tan tà khí của ngày hè, cách này không được áp dụng tại Việt Nam.
Trong Tết Đoan ngọ, có thể cắm cành ngải cứu hoặc đốt ngải cứu để xông nhà, phòng tránh rắn và côn trùng xâm nhập. Thời gian này cũng thích hợp để sử dụng ngải cứu để chữa bệnh, có thể xua tan lạnh và ẩm ướt trong cơ thể.
Trong thời gian này, các vật dụng bằng gỗ hoặc vải sợi thường dễ bị ẩm mốc, thối nát. Do đó, nên thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, lau chùi bàn ghế, tủ kệ, loại bỏ những vật dụng không cần thiết hoặc rác thải để không khí luôn được trong lành, sạch sẽ.
Buổi tối tránh ở ngoài quá muộn, và tuyệt đối không nên ngủ ngoài trời dưới ánh mặt trăng hoặc gió mát, vì dễ trúng gió. Tốt nhất là nên vào nhà ngủ để tránh tà khí bên ngoài và cũng tránh xa các loài động vật độc.
Ăn thực phẩm ngũ sắc: Ăn cân bằng các loại thực phẩm ngũ sắc đỏ, vàng, xanh lá cây, đen và trắng như táo tàu, cà rốt, rau lá xanh, đậu đen, bắp cải, v.v. có thể hấp thụ nhiều loại vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng khác, có lợi cho việc tăng cường khả năng miễn dịch và sức đề kháng của cơ thể.
Trưa ngày 5 tháng 5 âm lịch, thời điểm Dương khí tốt nhất trong cả năm, lá cây cỏ thu hái được trong giờ đó có tác dụng chữa bệnh tốt, nhất là các chứng ngoại cảm, các chứng âm hư, các bệnh ngoài da. Người ta hái bất kỳ loại lá gì có sẵn trong vườn, trong vùng, miễn sao đủ trăm loại, nhiều ít không kể, nhất là lá ích mẫu, đơn lá đỏ, xuyên tâm liên, lá cối xay, lá vối, ngải cứu, sả, tử tô, kinh giới, lá tre, lá bưởi, cam, chanh, quýt, mít, muỗm, hành, tỏi, gừng, chè, ổi, trầu không, sài đất, sống đời, bồ công anh, sen, vông, lạc tiên, nhọ nồi... đem về ủ rồi phơi khô, để sau đem nấu uống cho rằng uống thế thì lành.
Như vậy, ngày cửu độc không phải là ngày tốt, ngày xấu mà là thời gian Hỏa vượng, cần giải nhiệt để bảo vệ sức khỏe, phù hợp với sự cân bằng âm dương ngũ hành của vũ trụ. Ngày này kiêng sát sinh vì tà khí mùa hè đang mạnh, không nên gây thêm ác nghiệp. Không phóng túng, giao hợp nhiều lần vì hỏa vượng dễ khiến cơ thể lao lực, tổn hại nguyên khí.
Như vậy, Cửu độc, 9 ngày độc trong tháng 5 âm lịch chỉ cần làm tốt việc thanh nhiệt giải độc, mát cơ thể, tráng kiện nội tạng đồng thời giữ tinh thần sảng khoái, thoải mái, không ham mêm sắc dục quá đà là mọi chuyện đều ổn, không cần phải lo lắng thái quá.
