Từ mùa thu cách mạng đến Tuyên ngôn độc lập 02/9/1945

Căn phòng nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí trong Trung ương Đảng làm việc từ ngày 25/8 đến 2/9/1945. Tại chiếc bàn làm việc này, Bác Hồ cùng Thường vụ Trung ương Đảng đã thông qua 3 nội dung: Tuyên ngôn Độc lập, tổ chức lễ Quốc khánh, thành phần Chính phủ lâm thời.

Ngôi nhà 48 Hàng Ngang thuộc sở hữu của gia đình ông Trịnh Văn Bô và bà Hoàng Thị Minh Hồ là nhà đại tư sản thuộc dạng nhất nhì Hà Nội lúc bấy giờ. Hồi đó, ông Trường Chinh chỉ nói với ông bà Trịnh Văn Bô là xin thêm một phòng để cho mấy cụ đến chơi, chứ không nói là ai và có mấy người về. Trong con mắt của ông Bô, bà Hồ, cũng chỉ nghĩ rằng họ những người dưới quê lên chơi. Chỉ đến khi đi dự lễ Tuyên ngôn Độc lập thì mọi người mới biết đó là Bác Hồ

Căn nhà 48 Hàng Ngang, vào những năm 1940 thuộc diện cao tầng nhất ở Hà Nội, từ tầng 2, tầng 3 có thể bao quát được toàn bộ xung quanh. Nếu có “biến”, các đồng chí có thể thoát hiểm sang nóc những ngôi nhà bên cạnh. Thứ nữa, ngày xưa, tầng 1 của ngôi nhà 48 Hàng Ngang là cửa hàng tơ lụa Phúc Lợi, thuộc diện lớn nhất Hà Nội, kẻ ra người vào tấp nập. “Những kẻ mật thám, những kẻ săn tin không phân biệt được đâu là khách, đâu là cán bộ cách mạng. Nơi đông đúc nhất lại an toàn nhất. Ngôi nhà này hội tụ đủ những yếu tố bí mật cho Bác và các đồng chí khác". 

Ông bà Trịnh Văn Bô, Hoàng Thị Minh Hồ

Em góp hình của Cụ, hình không hiếm, trên mạng đầy. Vấn đề ở chỗ em rất thích 02 hình này của Cụ, càng ngắm càng thấy đẹp, phong thái ngời ngời...

Ngày 28/8/1945, Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã ra Tuyên cáo trước quốc dân đồng bào cũng như toàn thế giới về việc thành lập Chính phủ mới và công bố danh sách Nội các thống nhất quốc gia.

Tuyên cáo ngày 28/8/1945 của Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. (Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Việt Nam Dân quốc Công báo năm 1945, số 1, trang 01 - 02)

Bản Tuyên cáo khẳng định Chính phủ Lâm thời là một Chính phủ quốc gia thống nhất, giữ trọng trách là chỉ đạo cho toàn quốc, đợi ngày triệu tập được Quốc hội để cử ra một Chính phủ Dân chủ Cộng hoà chính thức.

Tuyên cáo của Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ cộng hoà

Hỡi quốc dân đồng bào!

Toàn quốc đại biểu hội họp ngày 16, 17/8/1945 đã cử ra Uỷ ban dân tộc giải phóng Việt Nam tức là Chính phủ nhân dân lâm thời Việt Nam để lãnh đạo nhân dân đấu tranh giành quyền độc lập.

Sau ngày lịch sử 19/8/1945, chính quyền toàn quốc đã vào trong tay Uỷ ban dân tộc giải phóng Việt Nam. Toàn dân tộc đúc thành một khối, ủng hộ chính quyền thoái vị nhường quyền cho Chính phủ nhân dân lâm thời. Phong trào cứu quốc cao với các tầng lớp nhân dân sôi nổi một bầu nhiệt huyết. Ai nấy đều sẵn sàng đáp lại lời kêu gọi của Chính phủ nhân dân lâm thời, sẵn sàng đứng dậy chống ngoại xâm, phá âm mưu khôi phục nền thống trị của Pháp.

Nhiệm vụ của Uỷ ban dân tộc giải phóng Việt Nam hết sức nặng nề. Làm sao cho Chính phủ lâm thời tiêu biểu được Mặt rận dân tộc thống nhất một cách rộng rãi và đầy đủ. Bởi vậy, tuân theo Chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Uỷ ban dân tộc giải phóng đã quyết định tự cải tổ, mời thêm một số nhân sĩ tham gia Chính phủ đặng cùng nhau gánh vác nhiệm vụ nặng nề mà quốc dân đã giao phó cho.

Chính phủ lâm thời không phải là Chính phủ riêng của Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (Việt Minh) như có người đã lầm tưởng. Cũng không phải là một Chính phủ chỉ bao gồm đại biểu của các chính đảng. Thật là một Chính phủ quốc gia thống nhất, giữ trọng trách là chỉ đạo cho toàn quốc, đợi ngày triệu tập được Quốc hội để cử ra một Chính phủ Dân chủ Cộng hoà chính thức.

Hỡi quốc dân đồng bào!

Vận mệnh ngàn năm của dân tộc đang quyết định trong lúc này. Toàn thể quốc dân hãy khép chặt hàng ngũ, đứng dưới lá quốc kỳ, làm hậu thuẫn cho Chính phủ lâm thời, đặng nắm chắc tự do độc lập, cải tạo tổ quốc bấy nhiêu lâu đã bị bọn giặc nước tàn phá.

Cuộc đấu tranh cho độc lập, tự do, hạnh phúc của dân tộc đang tiếp tục. Bước đường giải phóng dân tộc còn nhiều chông gai hiểm trở. Quốc dân hãy sẵn sàng nghe hiệu lệnh của Chính phủ, hy sinh phấn đấu bảo vệ quyền độc lập hoàn toàn.

Khẩu hiểu của chúng ta lúc này là:

Toàn dân đoàn kết,

Tranh thủ hoàn toàn độc lập.

Một dân tộc đã có những trang lịch sử oanh liệt phải được quyền sống chính đáng. Một dân tộc đã góp phần xương máu vào cuộc chiến tranh chống phát xít xâm lược trong mấy năm nay, phải được độc lập tự do.

Đoàn kết phấn đấu, nhất định chúng ta sẽ thành công.

CHÍNH PHỦ LÂM THỜI

NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ

--o0o--

CHÍNH PHỦ LÂM THỜI VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ

NỘI CÁC THỐNG NHẤT QUỐC GIA

https://moj.gov.vn/qt/cacchuyenmuc/70TuPhapVietNam/Pages/tu-lieu-nganh.aspx?ItemID=24

Đêm 28/8/1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Hồ Chí Minh khởi thảo Tuyên ngôn độc lập tại nhà số 48 Hàng Ngang.

Cho đến ngày 30-8-1945, bản Tuyên ngôn Độc lập được dự thảo xong. Bác đưa ra tranh thủ ý kiến các đồng chí Trung ương.

Ngày 31-8, Người quyết định bổ sung thêm một số điểm vào bản Tuyên ngôn, hoàn chỉnh bản khai sinh của nước Việt Nam độc lập, dân chủ, tự do. Bản Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh dự thảo được Ban Thường vụ Trung ương Đảng nhất trí thông qua trước khi công bố trước toàn thể nhân dân Việt Nam và thế giới vào ngày 2-9-1945, tại Hà Nội.

Chiếc máy chữ Hồ Chủ tịch dùng để đánh máy bản Tuyên ngôn Độc lập.

Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ với câu trích Bác đã trích dẫn để mở đầu Tuyên ngôn độc lập.

"We hold these Truths to be self–evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty, and the Pursuit of Happiness"

"Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy, có quyền được Sống, quyền Tự do và quyền Mưu cầu hạnh phúc".

Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng được Bác trích dẫn trong Tuyên ngôn độc lập.

"Les hommes naissent et demeurent libres et égaux en droits."

"Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi".

Công tác chuẩn bị cho ngày 02/9/1945

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Đảng sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công là chọn nơi tổ chức mít tinh mừng Ngày Việt Nam độc lập, Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra mắt nhân dân. Ngày 26-8-1945, tại nhà 48 Hàng Ngang, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập và chủ trì cuộc họp đầu tiên của Thường vụ Trung ương Đảng, bàn bạc thống nhất quyết định tổ chức mít tinh ở Hà Nội vào ngày 02-9-1945 để chính thức công bố quyền độc lập và Chính phủ lâm thời ra mắt nhân dân.

Ngày 28-8-1945, Ban Tổ chức ngày Lễ Độc lập được thành lập, có nhiệm vụ chuẩn bị mọi mặt công tác tổ chức với một mệnh lệnh: “Đây là sự kiện lịch sử lớn kết thúc Cách mạng Tháng Tám và khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa”.

Qua kiểm tra, nắm tình hình và phân tích, đánh giá các địa điểm để tổ chức sự kiện trọng đại Lễ Độc lập, cho thấy: Khu Quần Ngựa, hoặc Đông Dương học xá (nay là Trường Đại học Bách khoa Hà Nội) không phù hợp, do quá xa trung tâm Hà Nội hồi đó. Quảng trường Nhà hát Lớn thành phố thì quá chật chội. Sau khi cân nhắc kỹ, Trung ương chọn Vườn hoa Ba Đình (nay là Quảng trường Ba Đình), cho dù địa điểm đó gần Phủ Toàn quyền, Thành Hà Nội, những nơi còn khá nhiều lực lượng thù địch đóng giữ, nhưng chúng đang hoang mang, rệu rã.

Thời Pháp thuộc, khu vực này được các kiến trúc sư Pháp quy hoạch để xây dựng trung tâm hành chính của Liên bang Đông Dương. Pháp đã cho xây một vườn hoa nhỏ, tạo thành một quảng trường rộng lớn được đặt tên là Vườn hoa Puginier (Le parc Puginier).

Toàn cảnh Vườn hoa Puginier. Khu vực này còn được người dân Hà Nội gọi là quảng trường Tròn do có một vòng xoay lớn ở trung tâm, tên chính thức là Vòng xoay Puginier. Đây cũng chính là nơi thiết lập lễ đài ngày 02/9/1945.

Các công trình chính ở khu vực Vườn hoa Puginier: Tòa nhà ở giữa là cổng Vườn Bách Thảo (vị trí phía trước Lăng Bác ngày nay), tòa nhà bên phải là Phủ Toàn quyền Đông Dương, nay là Phủ Chủ tịch.

Tham gia công tác chuẩn bị và tổ chức ngày Lễ Độc lập có nhiều lực lượng, trong đó có bộ phận bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn ngày lễ, chống mọi hành động phá hoại của kẻ thù. Các lực lượng được vinh dự giao nhiệm vụ đặc biệt bảo vệ Lễ Độc lập, gồm các đơn vị thuộc Khu Đặc biệt Hà Nội (hai Chi đội Giải phóng quân 3 và 4), Tự vệ chiến đấu, Tự vệ Thành Hà Nội, lực lượng Liêm phóng và Cảnh sát Bắc Bộ. Từ những ngày cuối tháng 8 và ngày 1-9-1945, các đơn vị lực lượng vũ trang được giao nhiệm vụ tham gia và bảo vệ Lễ Độc lập khẩn trương luyện tập các nghi thức quân sự, trang phục thống nhất theo từng chức trách được phân công. Đồng thời, các bộ phận chuyên môn kiểm tra địa bàn, chủ yếu phát hiện vật liệu nổ và tổ chức bảo vệ toàn bộ khu vực sẽ diễn ra sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc.

Lực lượng vũ trang bảo vệ quần chúng Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm1945 tại Hà Nội - Nghệ sĩ nghiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản