Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975

Ở các tỉnh miền Nam, việc tiến công và nổi dậy giải phóng quê hương với việc thực hiện công tác hậu cần cho bộ đội gắn bó với nhau chặt chẽ, tác động và hỗ trợ lẫn nhau.
Tại Nam Bộ, thực hiện kế hoạch đợt hai mùa khô 1974-1975 của Trung ương Cục và Bộ Tư lệnh Miền, từ đêm 9 rạng ngày 10-3-1975, phối hợp với các chiến trường toàn miền Nam, quân và dân ta từ núi rừng Khu VI đến đồng bằng sông Cửu Long tiến công và nổi dậy, đồng loạt xông lên diệt địch, giành thắng lợi giòn giã. Một bộ phận lực lượng Quân đoàn 4 cùng với lực lượng vũ trang Quân khu VI và Quân khu VII đánh chiếm Chi khu quân sự - Quận lỵ Định Quán, mở thông Đường 20, sau đó phát triển tiến công giải phóng Lâm Đồng, tạo bàn đạp tiến đánh Sài Gòn từ hướng Đông. Một bộ phận bộ đội chủ lực Miền phối hợp với quân và dân các tỉnh Long An, Hậu Nghĩa đánh địch, mở đường đưa lực lượng xuống Tây Nam Sài Gòn. Ở đồng bằng sông Cửu Long, lực lượng vũ trang và nhân dân Quân khu VIII và Quân khu IX diệt nhiều đồn bốt, mở rộng vùng giải phóng, đưa lực lượng áp sát Đường 4 và vùng ven các quận lỵ, thị xã.
Chỉ tính trong vòng một tháng, quân và dân Nam Bộ và cực Nam Trung Bộ tích cực phối hợp với chiến trường Tây Nguyên và chiến trường Trị - Thiên - Huế, Quảng Đà, đã tiêu diệt và làm tan rã nhiều sinh lực địch, giải phóng nhiều vùng rộng lớn ở đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và cực Nam Trung Bộ, hình thành bao vây tạo thế cho các cánh quân trên các hướng tiến công Sài Gòn - Gia Định.
Các hoạt động chống phá "bình định" của quân và dân khắp các địa phương Nam Bộ phát triển nhanh chóng. Phong trào đấu tranh chính trị, binh vận của quần chúng lên cao chưa từng có. Các tỉnh miền Trung và miền Tây Nam Bộ liêp tiếp nổ ra hàng nghìn cuộc chiến trực diện với địch. Đồng bào nổi dậy tố cáo tội ác của chúng, trừng trị bọn ác ôn có nhiều nợ máu...

Song song với tiến công và nổi dậy, quân và dân Nam Bộ tích cực tham gia phục vụ chiến trường. Trên khắp các ngả đường miền Đông Nam Bộ, đâu đâu cũng nhộn nhịp không khí mở đường, làm ngầm, bắc cầu, lập kho bãi chứa hàng... chuẩn bị cho bộ đội tập kết lực lượng và cơ động chiến đấu. Trên 4.000 đồng bào địa phương là dân công tải đạn, tải gạo hoạt động dưới sự chỉ huy của cơ quan hậu cần mặt trận.
Được sư hỗ trợ tích cực của Tổng cục Hậu cần, hậu cần Miền đã huy động mọi lực lượng vận chuyển vũ khí vào các kho, trạm của chiến dịch, tập trung sửa chữa xe máy, mở đường, bắc cầu. Trục đường 14 từ Đồng Xoài đi Cây Gáo, Ben Bầu được gấp rút thi công. Các đoàn quân hậu cần ở các hướng củng cố và mở rộng tuyến đường chiến dịch với tổng chiều dài hơn 3.000 km. Đặc biệt, trong những ngày cuối tháng 4-1975, hậu cần Miền đã đưa 10.000 cán bộ, chiến sĩ từ tuyến sau lên thành lập 8 tiểu đoàn cơ động, huy động gần 4.000 xe vận tải, hơn 600 thuyền máy, canô, hàng nghìn xe đạp thồ và hơn 60.000 dân công hỏa tuyến, lập 15 bệnh viện dã chiến, 17 đội điều trị với tổng số hơn 10.000 giường, phục vụ bộ đội giải phóng Sài Gòn.

Căn cứ vào tình hình chuẩn bị về mọi mặt và quán triệt tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, ngày 29-3-1975, Trung ương Cục miền Nam họp và ra Nghị quyết nêu rõ: "Cuộc chiến tranh cách mạng miền Nam không những đã bước vào thời kỳ phát triển nhảy vọt, mà thời cơ chuẩn bị để tiến hành cuộc Tổng công kích, tổng khởi nghĩa vào sào huyệt của địch cũng đã chín muồi. Từ giờ phút này, trận quyết chiến chiến lược cuối cùng của quân và dân ta đã bắt đầu, nhằm hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam, thực hiện thống nhất nước nhà... Phải thật tập trung từng giờ, từng ngày, từng tháng, từ đầu tháng 4-1975 này".
Tiếp đó, ngày 6-4-1975, Thường vụ Trung ương Cục miền Nam đã gửi điện cho các khu ủy, tỉnh ủy, thành ủy, thị ủy và các mặt trận chỉ đạo tổng công kích, tổng khởi nghĩa "Phải dứt điểm các thành thị, đánh đổ toàn bộ ngụy quyền cả bên dưới và bên trên, giải phóng hoàn toàn miền Nam... Ba mươi năm mới có một ngày. Đây là thời cơ thuận lợi nhứt. Tất cả cán bộ, đảng viên phải nỗ lực lập công".

Thực hiện Nghị quyết của Trung ương Cục, với tinh thần chủ động, khẩn trương, Quân ùy và Bộ Tư lệnh Miền vạch kế hoạch tiến công Sài Gòn trên cơ sở lực lượng tại chỗ hiện có, dự kiến tấn công vào nội đô trên 5 hướng: hướng Đông do Quân đoàn 4 đảm nhiệm; hướng Tây Bắc do Sư đoàn 9 và các Trung đoàn 16, 27B; hướng Tây do Đoàn 232 phụ trách; hướng Nam do Trung đoàn 88 và 21 của Quân khu VIII đảm nhiệm; hướng Bắc được giao cho Trung đoàn Gia Định, được tăng cường thêm lực lượng đặc công, biệt động...
Trong thời gian này, các binh đoàn chủ lực từ miền Bắc và từ các chiến trường Tây Nguyên, Huế, Đà Nẵng đang khẩn trương hành quân vào chiến trường trọng điểm. Ngày 3-4-1975, Đại tướng Văn Tiến Dũng, Đại diện Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh ở tiền phương, đã vào tới Sở Chỉ huy Miền.
Ngày 6-4-1975, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Nghị quyết thành lập Bộ Chỉ huy chiến dịch Sài Gòn - Gia Định do Đại tướng Văn Tiến Dũng làm Tư lệnh, Ủy viên Bộ Chính trị Phạm Hùng làm Chính ủy.
Ngày 14-4-1975, thể theo đề nghị của Bộ Chỉ huy chiến dịch và nguyện vọng của đồng bào, chiến sĩ cả nước, trong bức điện số 37 TK, đồng chí Bí thư thứ nhất Lê Duẩn thay mặt Bộ Chính trị đã đáp ứng kịp thời ý nguyện thiết tha và thiêng liêng ấy: "Đồng ý chiến dịch Sài Gòn lấy tên là Chiến dịch Hồ Chí Minh".
Trận quyết chiến chiến lược cuối cùng kết thúc cuộc chiến tranh 30 năm được vinh dự mang tên vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.

Ngày 7-4-1975, Trung ương Cục miền Nam họp để duyệt kế hoạch tiến công Sài Gòn - Gia Định. Các ủy viên Bộ Chính trị Văn Tiến Dũng, Lê Đức Thọ cùng tham dự Hội nghị.
Kế hoạch dự kiến chia làm hai bước. Bước một, bắt đầu từ ngày 8-4-1975, tiến công chia cắt chiến lược và bao vây, đánh vùng ven và 8 mục tiêu trong nội thành, chuẩn bị cho tổng tiến công. Nếu thuận lợi, địch tan rã thì phát triển thọc sâu ngay, phối hợp với quần chúng nổi dậy đánh chiếm thành phố. Bước hai, dự kiến từ ngày 15 đến 20-4-1975, thực hiện đột kích Sài Gòn trên 5 hướng. Lực lượng sử dụng từ 3 đến 5 sư đoàn chủ lực, 7 đoàn đặc công, 60 tổ biệt động, cùng với lực lượng du kích và khoảng 50 nghìn quần chúng nổi dậy tại chỗ.
Kết luận Hội nghị, đồng chí Phạm Hùng nêu quyết tâm: Nếu cắt được Đường số 4 và diệt được Sư đoàn 18 quân đội Sài Gòn thì đột kích ngay, không chờ lực lượng vào đủ.
Cũng trong ngày 7-4-1975, sau khi nhận được điện báo quyết tâm tấn công Sài Gòn của Bộ Chỉ huy chiến dịch, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương đã gửi điện nêu rõ: "Để đảm bảo cuộc tiến công lớn khi đã bắt đầu giành được thắng lợi thật giòn giã và có đủ sức mạnh, đủ lực lượng dự bị phát triển tiến công liên tục cho đến toàn thắng, cần chuẩn bị thêm vài ngày nữa cho đến khi nắm thêm ít nhất 2 sư đoàn chủ lực, rồi mới bắt đầu làm ăn lớn”.
Trong khi chính quyền Sài Gòn đang hy vọng vào sự trợ giúp của Mỹ và tinh thần quyết chiến cố thủ của quân đội thì đại quân ta từ các hướng đang tiến về Sài Gòn ào ào như vũ bão. Các binh đoàn chủ lực từ miền Bắc theo hai tuyến Đường 1 và Đường Trường Sơn, được sự giúp sức của quân và dân dọc đường tăng tốc hành quân. Ngày 7-4-1975, Đại tướng Võ Nguyên Giáp ra lệnh cho các đơn vị đang tiến vào chiến trường trọng điểm:
"Mệnh lệnh:
1. Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa, tranh thủ từng giờ, từng phút, xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng.
2. Truyền đạt tức khắc đến đảng viên, chiến sĩ”

Quân ủy Trung ương họp ngày 31/3/1975 quyết định: Tổng tiến công giải phóng hoàn toàn miền Nam trong thời gian sớm nhất, tốt nhất là trong tháng 4/1975. Phương châm là “Thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng”.

Ngày 7/4/1975, tại Tổng hành dinh Sở Chỉ huy chiến dịch - Nhà D67, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tự tay thảo bức điện 157/ĐK gửi các cánh quân:

"1. Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa, tranh thủ từng giờ từng phút, xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng.

2. Truyền đạt tức khắc đến đảng viên, chiến sỹ." 

Bên dưới ký một chữ Văn. 

Nhận thức đầy đủ và sâu sắc giá trị của thời gian và mong muốn được tham gia trận đánh cuối cùng quyết định số phận của chế độ Mỹ - Thiệu, cán bộ, chiến sĩ trên tất cả các hướng tiến về Sài Gòn suốt ngày đêm đánh địch mà đi, mở đường mà tiến.
Cánh quân phía Đông gồm Quân đoàn 2 (thiếu Sư đoàn 324 ở lại Huế), Sư đoàn 3 (Quân khu V) và các đơn vị pháo binh, cao xạ, xe tăng, công binh, do Thiếu tướng Lê Trọng Tấn làm Tư lệnh, theo Đường số 1, chọc thủng phòng tuyến địch ở Phan Rang, kịp thời tham gia giải phóng Sài Gòn.
Phan Rang là thị xã thuộc tỉnh Ninh Thuận, cách Sài Gòn 351km về phía Bắc. Ở đây có hai hải cảng là Tân Thành và Ninh Chữ, có sân bay Thành Sơn với lực lượng 1 sư đoàn không quân. Mỹ - Thiệu đã điều lực lượng dự bị chiến lược ra lập ở đây tuyến phòng thủ từ xa: Phan Rang - Xuân Lộc - Tây Ninh, với quân số hơn 1 vạn, trong đó có Bộ Tư lệnh tiền phương Quân khu III, được bố trí trên một địa hình lợi thế, chưa kể sự chi viện của hải quân và không quân.
Với hy vọng cứu vãn tình thế, ngày 15-4-1975, Nguyễn Văn Thiệu tiến hành cải tổ nội các. Nội các mới, "nội các chiến đấu" được thành lập do Nguyễn Bá Cẩn làm Thủ tướng với lời đảm bảo sẽ sát cánh cùng Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tử thủ đến cùng.
Mọi cố gắng của chính quyền Thiệu đã không cứu vãn được tình thế. Sáng ngày 14-4-1975, quân ta nổ súng đánh Phan Rang và chỉ hai ngày sau, ngày 16-4, Quân Giải phóng đã đập tan phòng tuyến Phan Rang, tiêu diệt Bộ Tư lệnh tiền phương Quân khu III, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 6 không quân, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 2 bộ binh, Lữ đoàn dù, Liên đoàn biệt động 31, một trung đoàn mới khôi phục và toàn bộ lực lượng của tiểu khu Ninh Thuận, làm chủ hải cảng và sân bay, thu gần 40 máy bay còn nguyên vẹn, giải phóng hoàn toàn thị xã Phan Rang và tỉnh Ninh Thuận. Quân Giải phóng bắt sống đại tá Tỉnh trưởng Ninh Thuận Nguyễn Vãn Tư, trung tướng Phó Tư lệnh Quân đoàn 3 Nguyễn Vĩnh Nghi và Chuẩn tướng chỉ huy Sư đoàn 6 không quân Phan Ngọc Sang. Sau đó, kết hợp với lực lượng quần chúng nổi dậy, ta lần lượt giải phóng tỉnh Bình Thuận với thị xã Phan Thiết (18-4), tỉnh Bình Tuy với thị xã Hàm Tân (19-4).
Sáng ngày 20-4-1975, bộ phận đầu tiên của cánh quân phía Đông vào tới Rừng Lá, gần Xuân Lộc.
Cuộc hành quân thần tốc của cánh quân phía Đông với hơn 32.000 quân và 2.276 xe, pháo, tăng, thiết giáp... qua gần 1.000 km đầy khó khăn, gian khổ đã đến chiến trường trọng điểm đúng với thời gian chuẩn bị nổ súng tiến công giải phóng Sài Gòn.

Với tinh thần chủ động, trong khi các binh đoàn từ chiến trường đang hành quân về Sài Gòn. Lực lượng tại chỗ đã nổ súng tiến công các vị trí phòng thủ của quân đội Sài Gòn. Ngày 8-4-1975, phi công Nguyễn Thành Trung hoạt động trong lực lượng không quân Sài Gòn đã lái máy bay F.5E ném bom dinh Độc Lập. Sự kiện này làm cho địch thêm hoảng loạn và náo động, kích thích tinh thần cán bộ, chiến sĩ ta.
Ngày 9-4-1975, Quân đoàn 4 tiến công thị xã Xuân Lộc, một vị trí trọng yếu trên tuyến phòng thủ phía Đông Bắc Sài Gòn.
Xuân Lộc được coi là "cánh cửa thép" trên tuyến phòng ngự Sài Gòn và Vùng 3 chiến thuật, được bố trí một lực lượng khá mạnh, gồm Sư đoản 18 và một số tiểu đoàn bảo an, cảnh sát phòng ngự trong công sự kiên cố. Tướng Mỹ Frederick Carlton Weyand cho rằng: "Mất Xuân Lộc là mất Sài Gòn", vì vậy quân đội Sài Gòn quyết tâm "tử thủ" Xuân Lộc bằng mọi giá.
Trận đánh diễn ra quyết liệt và phức tạp. Quân ta bị tổn thất nặng (hơn 1.000 cán bộ, chiến sĩ thương vong, nhiều xe tăng bị bắn cháy) do cách đánh không phù hợp và chưa đánh giá đúng ý đồ của địch. Mặc dù bị thiệt hại nặng, địch vẫn ra sức cố thủ và tăng cường thêm lực lượng gồm một lữ đoàn dù, hai lữ đoàn thủy quân lục chiến, một liên đoàn biệt động quân, một trung đoàn bộ binh, tám tiểu đoàn pháo binh và hai chiến đoàn xe tăng, thiết giáp. Dựa vào quân tăng viện và sự chi viện của không quân, địch điên cuồng phản kích, gây cho ta nhiều tổn thất.
Trước tình hình đó, Đảng ủy và Bộ Tư lệnh Miền cử đồng chí Trần Văn Trà đến trực tiếp chỉ đạo tác chiến. Sau khi thay đổi cách đánh, từ tiến công thẳng vào thị xã chuyển sang đánh các lực lượng tiếp viện ở vòng ngoài, thực hành chia cắt Xuân Lộc với Biên Hòa, cắt đường số 2 từ Xuân Lộc đi Bà Rịa, chặn quân địch từ Biên Hòa, Trảng Bom lên phản kích, cuộc tiến công Xuân Lộc đã hoàn toàn thắng lợi. Ngày 20-4-1975, toàn bộ quân địch còn lại ở Xuân Lộc phải rút chạy.
Chiến thắng Xuân Lộc làm rung chuyển toàn bộ hệ thống phòng thủ của địch xung quanh Sài Gòn, làm cho tinh thần quân đội Sài Gòn càng thêm suy sụp. Tia hy vọng cuối cùng của tập đoàn Nguyễn Văn Thiệu hầu như đã bị tắt.

Bản đồ tác chiến trận Xuân Lộc, do chiến sĩ Đàm Duy Thiên (18 tuổi, Quân đoàn 4, Sư đoàn 341) thực hiện. 

Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, ông Đàm Duy Thiên được cử đi học tại Trường Văn hóa Bộ Quốc phòng, rồi thi đỗ vào Đại học Quân y năm 1978 (nay là Học viện Quân y). Sau tốt nghiệp, ông được Học viện giữ lại làm bác sĩ điều trị, phẫu thuật sọ não và cột sống kiêm giảng viên hướng dẫn thực hành cho học viên tại Viện Quân y 103 (nay là Bệnh viện Quân y 103).

Trước đó hai ngày, ngày 18-4, Tổng thống Mỹ G. Ford ra lệnh di tản người Mỹ ra khỏi Việt Nam. Ngày 20-4, G.Ford và Kissinger chính thức thông báo cho Đại sứ Mỹ Martin biết chủ trương của Chính phủ Mỹ là Thiệu phải từ chức. Ngày 22-4, Nguyễn Văn Thiệu cay đắng trách móc Nhà Trắng: "Mỹ đã yêu cầu chúng ta thực hiện điều không thể làm được. Vì vậy, tôi bảo họ: Các ông đòi hỏi chúng tôi làm điều mà các ông đã thất bại với nửa triệu binh lính tinh nhuệ và sĩ quan có tài với gần 300 tỷ đô la chi phí trong sáu năm trời. Nếu tôi không nói rằng các ông bị cộng sản Việt Nam đánh bại, thì tôi cũng phải nói một cách khiêm tốn là các ông cũng không thể chiến thắng. Nhưng các ông đã tìm đường rút lui trong danh dự. Hiện nay, khi quân đội chúng tôi thiếu vũ khí, đạn dược, máy bay trực thăng, máy bay B52, các ông lại đòi hỏi chúng tôi làm một điều không thể làm được giống như việc dùng đá lấp đầy đại dương, giống như các ông đưa cho tôi chỉ có 3 đô la mà thúc giục tôi đi máy bay ghế hạng nhất, mướn phòng 30 đô la một ngày ở khách sạn, ăn 3-4 miếng bít tết và uống 7-8 ly rượu một ngày. Đó là điều kỳ quặc".
Đây là những lời lẽ cuối cùng của Nguyễn Văn Thiệu với tư cách là "Tổng thống Việt Nam cộng hòa". Ngày 22-4-1975, Nguyễn Văn Thiệu ngậm ngùi từ chức và rời bỏ Việt Nam, mang theo một số lượng lớn vàng bạc, của cải.

Mặc cho sự kêu cứu của chính quyền Sài Gòn, ngày 23-4-1975, Tổng thống Mỹ G. Ford tuyên bố: "Cuộc chiến tranh ở Nam Việt Nam đã kết thúc đối với Mỹ. Không thể giúp người Việt Nam được nữa, họ phải đương đầu với bất cứ số phận nào đang đợi họ". Tuy vậy, trong cuộc trà lời phỏng vấn ngày 22-4-1975, Tổng thống G.Ford cho hay; "Hoa Kỳ thăm dò với một số các nước khác về những khả năng thương thuyết tìm một giải pháp cho cuộc chiến Việt Nam". Tiếp đó, Thượng viện Mỹ cũng thông qua một quyết nghị kêu gọi các cuộc thương thuyết ngừng bắn.
Nhằm trì hoãn cuộc tiến công của quân ta vào Sài Gòn, hy vọng lập một Chính phủ mới, đi đến một giải pháp chính trị, cứu vãn tình thế khỏi thất bại hoàn toàn, thông qua Chính phủ Lào, Mỹ đề nghị Việt Nam ngừng bắn và thương lượng. Đương nhiên, đề nghị đó hoàn toàn bị bác bỏ.
Cùng ngày, Tống thống Trần Văn Hương cử đại diện đến sân bay Tân Sơn Nhất xin gặp phái đoàn quân sự Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Đây là một âm mưu mới của Mỹ nhằm trì hoãn cuộc tiến công của ta vào Sài Gòn.
Cùng với việc kêu gọi thương thuyết, ngày 22-4-1974, Hạ viện Mỹ chấp thuận viện trợ khẩn cấp 330 triệu USD cho chính quyền Sài Gòn và cùng ngày, 12 phản lực C141 của Mỹ chở đầy vũ khí và đạn dược được đưa tới Sài Gòn.
Trước sức tấn công ồ ạt và mạnh mẽ của Quân giải phóng, Sài Gòn lâm vào tình thế hỗn loạn. Binh lính và nhân viên chính quyền Sài Gòn từ các tỉnh phía Bắc, nhất là từ Phan Rang, Xuân Lộc chạy về, mang theo tâm trạng hốt hoảng và những điều mắt thấy, tai nghe, càng làm cho tình hình thêm bi đát. Trần Văn Hương lên thay Thiệu vào lúc "tình hình quân sự ở Việt Nam là tuyệt vọng", ra sức kêu gào "tử thủ" nhưng hầu như hoàn toàn bất lực.

Từ ngày 20-4-1975, 5 quân đoàn binh chủng hợp thành cùng với lực lượng vũ trang Nam Bộ, cực Nam Trung Bộ và thành phố Sài Gòn - Gia Định (gồm 27 vạn người) đã chiếm lĩnh vị trí xuất phát tiến công cách nội đô Sài Gòn trên dưới 50km và bí mật đưa một bộ phận lực lượng áp sát mục tiêu. Lực lượng hậu cần phục vụ chiến dịch gồm 18 vạn người đã hoàn thành việc tập kết đầy đủ vũ khí, phương tiện chiến tranh, lương thực, thực phẩm... bảo đảm cho chiến dịch thắng lợi hoàn toàn. Lực lượng quần chúng Sài Gòn - Gia Định đã được phát động, sẵn sàng nổi dậy giành cơ quan khi có thời cơ. Thành ủy Sài Gòn - Gia Định lập các đội tuyên truyền xung phong, rải hàng vạn truyền đơn kêu gọi quần chúng nổi dậy. Các cơ sở trong thành phố đã chuẩn bị hàng trăm xe ô tô, loa phóng thanh, mang cờ và biểu ngữ. Lực lượng lãnh đạo của Đảng và chính quyền cách mạng đã về ở ngoại thành, nhiều người đã vào hẳn nội đô.
Ngày 22-4-1975, kế hoạch tiến công Sài Gòn - Gia Định được Đảng ủy và Bộ Tư lệnh Chiến dịch Hồ Chí Minh thông qua và phê duyệt lần cuối cùng. Kế hoạch xác định cuộc tiến công diễn ra đồng thời trên 5 hướng: Tây Bắc, Đông Bắc, Đông, Đông Nam, Tây và Tây Nam; thực hiện đánh nhanh, đánh dứt điểm, tiêu diệt và làm tan rã hoàn toàn quân địch, bảo vệ dân, bảo vệ các cơ sở kinh tế, văn hóa trong thành phố. Đòn tiến công quân sự có nhiệm vụ chia cắt, bao vây, tiêu diệt và làm tan rã lực lượng địch ở vòng ngoài, không cho chúng co cụm ở nội thành, đánh chiếm các cầu lớn mở đường cho các binh đoàn đột kích vào nội thành, cùng với lực lượng nổi dậy của quần chúng đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu, trong đó có 5 mục tiêu quan trọng nhất là: Dinh Độc lập, Bộ Tổng Tham mưu, sân bay Tân Sơn Nhất, Biệt khu thủ đô, Tổng nha cảnh sát.

Vào những ngày này, tình hình chính trị ở Sài Gòn có những diễn biến phức tạp. Ngày 26-4-1975, dưới sức ép của Mỹ, Trần Văn Hương từ chức, 22 giờ ngày 27-4-1975, Dương Văn Minh - người mà Mỹ cho rằng có thể đứng ra thương lượng với Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, được cử lên làm Tổng thống. Sân khấu chính trị Sài Gòn xuất hiện thêm những nhân vật mới: Vũ Văn Mầu - Thủ tướng, Nguyễn Văn Huyền – Phó Tổng thống. Một mặt, họ ra lệnh cho binh lính tiếp tục chiến đấu, không buông vũ khí; mặt khác, họ dàn dựng một vở kịch mới nhằm hạn chế thắng lợi của ta. Ngày 22-4-1975, Tổng thống Pháp kêu gọi: "Các phe ở Nam Việt Nam ngừng bắn, mở rộng thương thuyết để chấm dứt chiến tranh" và "Pháp đã đề nghị sẵn sàng giúp đỡ các phe lâm chiến". Một số nước khác cũng lộ rõ những âm mưu và hành động để gây ảnh hưởng trong khu vực.

Quốc hội Việt Nam Cộng hòa biểu quyết yêu cầu Tổng thống Trần Văn Hương nhượng quyền lại cho tướng Dương Văn Minh. Ảnh: AP

Tình hình nói trên càng đặt ra yêu cầu phải hành động kịp thời, nhanh chóng. Ngày 24-4-1975, 10 sư đoàn chủ lực đã vào đến địa điểm tập kết. Mọi công việc chuẩn bị cơ bản đã hoàn tất.
Đúng 17 giờ ngày 26-4-1975, cuộc Tổng công kích đánh chiếm Sài Gòn - Gia Định được bắt đầu.
Hướng Bắc, Sư đoàn 312 của Quân đoàn 1 chuẩn bị tiến công Bình Cơ, Bình Mỹ, tạo thế cho quân đoàn triển khai lực lượng ở vùng ven.
Hướng Tây Bắc, Quân đoàn 3 sử dụng pháo cối diệt các trận địa của địch. Sư đoàn 316 chặn địch ở Phú Mỹ và Đông Trảng Bàng. Hướng Tây Nam, quân ta áp sát Đường số 10, chuẩn bị tiến công địch trên Đường số 4, chia cắt Sài Gòn với đồng bằng sông Cửu Long, vượt sông Vàm Cỏ Đông, chiếm lĩnh vùng ven.
Hướng Đông, quân ta tiến công căn cứ Nước Trong, chi khu quân sự Long Thành và thị xã Bà Rịa.
Phối hợp với các hướng tiến công vào Sài Gòn, các chiến sĩ không quân của Quân đội nhân dân Việt Nam đã cho máy bay ném bom xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Vào lúc 16 giờ 40 phút ngày 28-4-1975, quân ta sử dụng 5 chiếc máy bay A37 do Mỹ chế tạo đã dội bom xuống sân bay Tân Sơn Nhất, phá hủy một số máy bay của Mỹ và của quân đội Sài Gòn, trong đó có 3 chiếc AC119 và nhiều chiếc C47. Trận ném bom của không quân ta đã buộc Mỹ "thực hiện tối đa" việc di tản nhân viên quân sự và dân sự Mỹ. Tinh thần của quân đội và chính quyền Sài Gòn càng suy sụp, hoảng loạn. Mặc dù quân đội Sài Gòn tăng cường phỏng thủ, nhiều trận đánh diễn ra ác liệt như ở Nước Trong, Đồng Dù, Trảng Bom, Hố Nai, Biên Hòa... song cuộc tiến công của đại quân ta vào Sài Gòn nhìn chung diễn ra thuận lợi và nhanh chóng.

Ngày 28-4, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Sài Gòn Cao Văn Viên, nguyên Thủ tướng Nguyễn Bá Cần và nhiều sĩ quan, nhân vật cao cấp trong chính quyền Sài Gòn tranh nhau lên máy bay lên thẳng của Mỹ để chạy ra nước ngoài. Sáng 29-4-1975, quân ta mở đợt tiến công mới tiêu diệt và làm tan rã phần lớn các sư đoàn chủ lực của quân đội Sài Gòn ở vùng ven thành phố. Tướng Lê Nguyên Vỹ, Sư trưởng Sư đoàn 5 tự sát; Lý Tòng Bá, Sư trưởng Sư đoàn 25 bị bắt; Lê Minh Đảo, Sư trưởng Sư đoàn 18 cởi bỏ quân phục, lẫn vào đám tàn quân chạy về thành phố; Nguyễn Văn Toàn, Tư lệnh Quân khu III bỏ chạy ra biển; Trần Văn Hai, Sư trưởng Sư đoàn 7 tự sát...
Trước nguy cơ bị tiêu diệt hoàn toàn, Tổng thống Dương Văn Minh cho người liên hệ với ta xin được ngừng bắn, điều đình để "bàn giao chính quyền". Đại sứ Mỹ Martin và Đại sứ Pháp Mérillon đề nghị xin gặp phái đoàn Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Phái đoàn ta đã bác bỏ yêu cầu trên và nhắc lại Tuyên bố của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam là người Mỹ rút hết, chính quyền Sài Gòn phải đầu hàng.